Ο πρωτοπόρος της παροικίας της Μελβούρνης, Αντώνης Λεκατσάς, διηγείται τα «έργα και τις ημέρες» του σε ιστορικό ντοκιμαντέρ με τη συνδρομή της υποκριτικής τέχνης του Αντώνη Μπαξεβανίδη
«Αυτός ο τόπος έχει μία ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου. Νιώθω ότι είναι το σπίτι μου. Μου θυμίζει την μεγαλειώδη ομορφιά του τόπου μου. Γεννήθηκα στην Εξωγή, ένα χωριό της Ιθάκης που το όνομά του σημαίνει έξω από τη γη».
Μ’ αυτά τα λόγια και με τα μάτια να ατενίζουν από το κτήμα Yamala του Frankston, τον κόλπο Port Phillip, ο κινηματογραφικός Αντώνιος Ιωάννης Γεράσιμος Λεκατσάς (Αντώνης Μπαξεβανίδης) εισάγει τον θεατή σε μία άλλη εποχή και μία αναζήτηση του χαρακτήρα μιας προσωπικότητας που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ιστορία της ελληνικής παρουσίας στην Αυστραλία.
Η πλατφόρμα μέσα από την οποία επιχειρείται αυτή η αναζήτηση είναι ένα ντοκιμαντέρ, του οποίου την παραγωγή ανέλαβε εξ ολοκλήρου ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Ιθακησίων Μελβούρνης και για την πραγμάτωσή του συνεργάστηκαν συγγενικά πρόσωπα του αείμνηστου Αντωνίου Ιωάννη Γεράσιμου Λεκατσά (Antony John Jereos Lucas).
Ο εγγονός του Αντώνης Λούκας, που σήμερα ζει στην Νότια Αυστραλία, είναι η ψυχή αυτού του ιστορικού ντοκιμαντέρ που, για πρώτη φορά, θα προβληθεί του χρόνου και στο πλαίσιο των εορτασμών για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Φιλανθρωπικού Συνδέσμου Ιθακησίων Μελβούρνης, τον οποίο ίδρυσε ο Αντώνης Λεκατσάς. Το σενάριό του στηρίζεται σε ιστορικά στοιχεία αλλά και σε επιστολές και σημειώσεις του ιδίου.
«Εμένα με εντυπωσίασε ότι η προσωπική ιστορία του ανθρώπου αυτού εφάπτεται σε κάποιο σημείο με τις προσωπικές ιστορίες όλων μας. Αποφάσισα να κάνω αυτό το φιλμ γιατί θεωρώ ότι αυτή η παραγωγή δεν είναι ένα οποιοδήποτε ντοκιμαντέρ που το κάνεις και μετά το βάζεις στο συρτάρι και ξεχάστηκε. Είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο» λέει ο Αντώνης Μπαξεβανίδης που ενσαρκώνει το ρόλο του Αντώνη Λεκατσά στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ.
Και είναι όντως ένα ντοκιμαντέρ ξεχωριστό για την ομογένεια της Αυστραλίας. Όχι μόνο επειδή είναι η πρώτη φορά που η ζωή ενός πρωτοπόρου της ελληνικής παρουσίας στην Αυστραλία, έστω και περιληπτικά, γίνεται ταινία, αλλά και επειδή χρησιμοποιεί την πλατφόρμα του κινηματογράφου η οποία είναι πιο εύκολα προσβάσιμη από όλα τα μέλη της ομογένειας αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας.
Ρητορικές ερωτήσεις οι επόμενες αλλά αξίζει να τις υποβάλουμε για να αναδείξουμε την διδακτική αξία αυτού του ντοκιμαντέρ. Πόσοι, αλήθεια, νεώτεροι ή και μεγαλύτερης ηλικίας Ελληνοαυστραλοί γνωρίζουν ότι χάρη στον Λεκατσά εμφανίστηκε η πρώτη ελληνορθόδοξη εκκλησία (ο Ευαγγελισμός) στη Μελβούρνη; Πόσοι, αλήθεια, απ’ αυτούς που κάθε χρόνο παρακολουθούν το Ελληνικό Φεστιβάλ Κινηματογράφου στη Μελβούρνη ή το Φεστιβάλ Αντίποδες της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης, γνωρίζουν ότι ο Αντώνης Λεκατσάς ήταν ιδρυτικό της στέλεχος; Πόσοι, αλήθεια, γνωρίζουν ότι το RΜΙΤ Capitol Theatre, που βρίσκεται απέναντι από το Δημαρχείο Μελβούρνης, και κάμποσα ακόμα ιστορικά κτίρια και σημεία αναφοράς για τη διαμόρφωση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα της Μελβούρνης τα έκτισε ο Αντώνης Λεκατσάς, βάζοντας ο ίδιος χωρίς, βέβαια, να το επιδιώκει συνειδητά, την ελληνική σφραγίδα και ιστορική παρουσία των Ελλήνων μεταναστών, στην αρχιτεκτονική και κοινωνική ιστορία της πόλης, την εποχή, μάλιστα, που οι Έλληνες μετανάστες στη Μελβούρνη δεν ξεπερνούσαν τους 200.
Πρέπει να αναφέρουμε ότι, ναι, η ιστορία αυτή έχει γραφτεί από την οικογένεια του Αντώνη Λεκατσά και έχει επετειακό χαρακτήρα οπότε οι πιθανότητες να παρουσιάζει μία ωραιοποιημένη εικόνα της ιστορικής αυτής προσωπικότητας είναι αυξημένες. Εντούτοις, όπως κάθε άνθρωπος, έτσι και ο Αντώνης Λεκατσάς, σίγουρα θα είχε τις αδυναμίες του και τις μελανές του πλευρές, αλλά το έργο που άφησε πίσω του, αν μη τι άλλο, δικαιώνει τη θρυλική θέση που έχει μέχρι σήμερα στην ιστορία της παροικίας της Μελβούρνης.
Ας πάρουμε, όμως, μία μικρή γεύση (σεβόμενοι τον παράγοντα έκπληξη και αυτόν της προσωπικής κινηματογραφικής εμπειρίας του κάθε θεατή), του χαρακτήρα του Αντώνη Λεκατσά όπως αυτός διαμορφώνεται μέσα απ’ αυτή την καλλιτεχνική προσπάθεια και μέσα από την ερμηνεία του Αντώνη Μπαξεβανίδη.
ΑΠΟ ΧΩΡΙΑΤΟΠΑΙΔΙ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ, ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ
Στις 18 Οκτωβρίου του 1862 και στο χωριό Εξωγή της Ιθάκης, γεννήθηκε ο Αντώνιος Ιωάννης Γεράσιμος Λεκατσάς. Στα πέντε του χρόνια έχασε την μητέρα του.
Σε ηλικία μόλις 17 χρόνων μετανάστευσε για πρώτη φορά από το χωριό του, πηγαίνοντας στην Πάτρα (σημειώνω εδώ ότι μέχρι σήμερα στη γενέτειρά μου την Πάτρα το όνομα Λεκατσά είναι συνυφασμένο με την επιχειρηματική, αλλά και νομική ελίτ της πόλης), για να εργαστεί. Στη συνέχεια και αφού εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις ο Αντώνης επέστρεψε στην Εξωγή. Η εμπειρία ενός θείου του στην Αυστραλία, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει στην Ιθάκη, εκτόξευσε την φαντασία και τις φιλοδοξίες του νεαρού άνδρα στα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη.
Το 1886 ο νεαρός Αντώνης πάτησε το πόδι του στη Μελβούρνη… Δούλευε σκληρά, δούλευε πολύ, δούλευε παντού εκείνα τα πρώτα χρόνια στα ξένα. Επτά χρόνια μετά, όμως, μαζί με την απόφασή του να παντρευτεί, ήρθε και η απόφαση να μπει στον επιχειρηματικό χώρο. Το ότι η σύζυγός του (Margaret Wilson – ιρλανδικής καταγωγής) προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια εμπόρων, σίγουρα βοήθησε στο να καταφέρει να ανοίξει την πρώτη του επιχείρηση. Ήταν το 1894 όταν άνοιξε το περίφημο Town Hall Cafe στο Swanston Street, φέρνοντας τα πάνω κάτω στον χώρο της εστίασης στη Μελβούρνη.
Για τα υπόλοιπα «έργα και ημέρες» του Αντώνη Λεκατσά σας παραπέμπουμε στο ντοκιμαντέρ, από το οποίο, όμως, προκύπτουν κάποια άλλα πολύ σημαντικά και άξια λόγου στοιχεία για το ποιόν αυτού του ανθρώπου.
Την κατοικία του Λεκατσά στο κτήμα Yamala (η λέξη προέρχεται από την γλώσσα της τοπικής φυλής των Αβοριγίνων που ζούσαν στην ευρύτερη περιοχή του Frankston στη Βικτώρια και σημαίνει «χώρος επιστροφής») έχει αφετηρία αυτή η κινηματογραφική παραγωγή. Και από εκεί αρχίζει ο ίδιος το ταξίδι της ζωής του…
«Είμαι μέσα στο σπίτι μου και μιλάω, λέω την ιστορία μου» λέει ο Αντώνης Μπαξεβανίδης, που τον υποδύεται.
«Είναι μία βιογραφική εξιστόρηση, αλλά την ίδια στιγμή μέσα απ’ αυτή βγαίνουν και στοιχεία για τον χαρακτήρα του και αυτό νομίζω ότι είναι και το σημαίνων του ντοκιμαντέρ. Το σενάριο φέρνει στο προσκήνιο συναισθήματα, εντυπώσεις αλλά και δράσεις του μέσα από τα οποία μπορεί ο θεατής να διακρίνει την ψυχοσύνθεση αυτού του ανθρώπου. Δεν είναι απλώς ένα βιογραφικό ή ιστορικό ντοκιμαντέρ είναι εν μέρει ηθογραφικό» προσθέτει ο άνθρωπος που ανασυνθέτει την προσωπικότητα του Αντώνη Λεκατσά στην παραγωγή αυτή.
«Ευγενικός, καλόψυχος, δραστήριος, δεκτικός, με ουσιαστικό ενδιαφέρον για τους συμπατριώτες του». Αυτά είναι κάποια από τα στοιχεία του χαρακτήρα του Αντώνη Λεκατσά που ο Αντώνης Μπαξεβανίδης εκτιμά ότι βγαίνουν από την όλη του δράση, αλλά και τα οποία προσπαθεί να αναδείξει ο ίδιος με εργαλείο τη τέχνη της υποκριτικής.
«Για παράδειγμα, όταν έκανε το πρώτο του καφέ είχε 70 εργαζομένους και οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήσαν Έλληνες, αυτό λέει κάτι, νομίζω, για το πόσο νοιαζόταν για την παροικία» προσθέτει ο ηθοποιός.
Όπως μας λέει, αυτό το ενδιαφέρον του «πατέρα» της ελληνικής παροικίας της Μελβούρνης μαρτυρούν και οι λόγοι που ο ίδιος παραθέτει σε επιστολές, αλλά και το ημερολόγιό του, που τον ώθησαν στο να ιδρύσει την πρώτη ελληνορθόδοξη εκκλησία στη Μελβούρνη.
«Είμαστε εδώ έλεγε και δεν έχουμε έναν ουσιαστικό δεσμό μ’ αυτόν τον τόπο. Μάλιστα όταν πήγε η Αρχιεπισκοπή τότε να πάρει την εκκλησία αυτός την ‘πολέμησε’ στα δικαστήρια, και ξόδεψε χιλιάδες δολάρια γι’ αυτό. Ήταν άνθρωπος με όραμα, αλλά σταθερός στις πεποιθήσεις του. Παράλληλα ήταν και έξυπνος άνθρωπος. Άνοιξε μαγαζιά και πήρε τους καλύτερους αρχιτέκτονες για να τα χτίσει τα Cafe του. Μάλιστα, όταν οι Αυστραλοί του κατέστρεψαν το πρώτο του καφέ τα χρόνια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου επειδή ονομαζόταν Vienna, (νόμιζαν ότι ο Λεκατσάς ήταν αυστρoγερμανικής καταγωγής), αυτός δεν το έβαλε κάτω, έφτιαξε άλλο καφέ και του έδωσε το όνομα Cafe Australia» λέει ο Αντώνης Μπαξεβανίδης αναφερόμενος στο εμπορικό μυαλό που απέδειξε περίτρανα ότι είχε ο Αντώνης Λεκατσάς μέσα απ’ αυτά που κατάφερε στη ζωή του.
Και παραθέτω τα λόγια του Αντώνη Μπαξεβανίδη ως επίλογο… παραπέμποντας σας στην οθόνη για τα υπόλοιπα…
«Ο Αντώνης Λεκατσάς έζησε μία ζωή γεμάτη που όπως λέει και ο ίδιος στο φιλμ… ‘ένα χωριατόπαιδο από την Ιθάκη δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι θα ζήσει’».
neoskosmos.com