Με αυτό το δημοσίευμα γίνεται μια προσπάθεια να συγκεντρωθούν σε ένα άρθρο τα σημαντικότερα Μοναστήρια -θρησκευτικά μνημεία- της Λευκάδας.
Για όλα, εκτός από δυο – την Μονή του Ασωμάτου Αρχάγγελου Μιχαήλ και το Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου στο Μαραντοχώρι – έχουμε κάνει κατά καιρούς ξεχωριστές αναφορές, πλαισιωμένες και με πολλές φωτογραφίες.
Αυτός είναι ο λόγος που στην παρούσα αναφορά γράφονται ελάχιστα στοιχεία για κάθε Μονή. Παραθέτουμε τους σχετικούς συνδέσμους όλων των προηγούμενων δημοσιεύσεων, ώστε ο αναγνώστης να αντλήσει περισσότερα στοιχεία και εικόνες, αν επιθυμεί.
Μοναστήρι της Φανερωμένης
Στον καταπράσινο πευκόφυτο λόφο που βρίσκεται δυτικά της πόλης κι απ’ όπου η θέα προς τον Αϊ Γιάννη, τη Γύρα και το Κάστρο είναι μαγευτική, είναι χτισμένο το μοναστήρι της Φανερωμένης. Με ιστορία αιώνων, η οποία πιθανότατα ξεκινά από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους, είναι ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία του τόπου.
Η παράδοση αναφέρει ότι στο σημείο που βρίσκεται χτισμένο, υπήρχε το Καλλιμάρμαρο Ιερό της θεάς Αρτέμιδος. Το μοναστήρι πήρε τη σημερινή του μορφή επί Ενετοκρατίας το 1734. Ο ναός ξαναχτίστηκε τον 19ο αιώνα, μετά από δύο πυρκαγιές και έχει χαρακτηριστικά που φανερώνουν έντονη επίδραση της Ζακυνθινής αρχιτεκτονικής.
Η εικόνα της Παναγίας (1887) είναι αντίγραφο της παλιάς θαυματουργής εικόνας της Φανερωμένης και έγινε στο Άγιο Όρος.
Μοναστήρι Αγίου Νικολάου Νιράς
Βρίσκεται στο ΝΔ άκρο της Λευκάδας, κοντά στο ακρωτήριο Λευκάτας, που συνδέεται με την αρχαία ποιήτρια Σαπφώ, με τον γνωστό φάρο και λίγα χλμ. μετά την περίφημη παραλία Πόρτο Κατσίκι. Η ονομασία «Ιρά» ή «Νιρά», όπως το προφέρουν οι ντόπιοι, προέρχεται πιθανώς από το ειδωλολατρικό Ιερό του Λευκάτα Απόλλωνα στο απόκρημνο ακρωτήριο Λευκάτας. Το μοναστήρι χτίσθηκε ίσως λίγο μετά το πέρασμα του λειψάνου του Αγίου Νικολάου και από τη Λευκάδα (1087), καθώς το μετέφεραν οι Σταυροφόροι από τα Μύρα της Μ. Ασίας προς το Μπάρι της Ιταλίας. Ιστορικές πληροφορίες υπάρχουν για την ανακαίνισή του τον 17ο αι. από τον πρώην Επίσκοπο Παραμυθίας Κλήμη. Αργότερα περιήλθε σε οικογένειες του γειτονικού χωριού Αθάνι, οι οποίες αφιέρωσαν στη Μονή αρκετά κτήματα. Τη διοίκηση της Μονής είχαν οι οικογένειες των κτητόρων.
Σήμερα θεωρείται γυναικεία μονή εν ενεργεία. Έξω από το μοναστήρι σώζεται παλιό αλώνι και πέτρινες κυψέλες για μελίσσια, που αφθονούν στην περιοχή, χάρη στο άφθονο θυμάρι που φυτρώνει γύρω.Πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 10 Μαΐου, εις ανάμνησιν της «παρόδου» (μετακομιδή) του ι. λειψάνου του Αγ. Νικολάου.
Ασκητήριο Αγίων Πατέρων
Είναι ριζωμένο εδώ και αιώνες σε μια βραχώδη έκταση, 5 χιλιόμετρα πάνω από τη Νικιάνα προς τον Αλέξανδρο, μέσα σε μια σπηλιά κοντά στην περιοχή των Σκάρων. Είναι από τα παλαιότερα χριστιανικά μνημεία του νησιού. Εκκλησιαστικές πηγές αναφέρουν ότι εδώ μόνασαν οι τρεις Άγιοι Πατέρες, που ήρθαν στο νησί μετά την Α΄Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.Χ., βρήκαν καταφύγιο στη σπηλιά, και δίδαξαν το Ευαγγέλιο μέχρι το τέλος της ζωής τους. Σε μια διπλανή σπηλιά, βρίσκονται οι τάφοι τους και ο λιτός ναΐσκος του Ησυχαστηρίου, που χτίστηκε προς τιμή τους. Στο ησυχαστήριο ανήκει η «σφραγίδα των Αγίων Πατέρων», μολύβδινη, κυκλική, με χαραγμένες τις τρεις μορφές των Αγίων.
Τους τελευταίους αιώνες το μοναστήρι λειτουργούσε ως μετόχι της Ι. Μονής Αγ. Γεωργίου στους Σκάρους. Εγκαταβιούσαν εκεί μοναχές ως το 1978, όταν και η τελευταία μοναχή Μαρία «αναπαύθηκε εκ των κόπων της». Είναι όλες θαμμένες στο προαύλιο της Μονής.
Μονή Θεοτόκου της Οδηγήτριας
Είναι το παλαιότερο χριστιανικό μνημείο που σώζεται στο νησί. Βρίσκεται κοντά στην Απόλπαινα, μέσα στον ελαιώνα. Η ίδρυσή της πιστεύεται πως έγινε στα 1449 – 1450, ενώ άλλοι την τοποθετούν παλιότερα, κατά τον τον 11ο αιώνα. Το καθολικό της, ο ναός της Παναγίας της Οδηγήτριας, είναι μονόκλιτη βασιλική με ξύλινη στέγη.
Μονή Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου
Χτισμένο στην άκρη του κάμπου της Καρυάς, σε μια ειδυλλιακή πλαγιά, βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, γνωστό στους ντόπιους ως «Αη Γιάννης στο Λιβάδι». Ιδρύθηκε το 1605 και για μια περίοδο τριών αιώνων έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομική και πνευματική ζωή του νησιού. Στις αρχές του 19ου αιώνα το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη ήταν το πλουσιότερο και πολυπληθέστερο στη Λευκάδα, ενώ ήδη από τον 18ο αιώνα η μονή της Οδηγήτριας και άλλοι δεκαπέντε ναοί του νησιού είχαν γίνει μετόχια του. Ο σημερινός ναός είναι νεότερος, μονόχωρος, με ξύλινη στέγη και με γυναικωνίτη. Έχει εξαιρετικές τοιχογραφίες, που χρονολογούνται από το 1736 έως το 1753. Η μονή διαλύθηκε το 1930 και η περιουσία της μοιράσθηκε σε «ακτήμονες». Ακολούθησαν χρόνια παρακμής, φθοράς και ολοκληρωτικής κατάρρευσης. Το 1996 ο ναός καθαρίστηκε και λειτούργησε ξανά.
Μονή Ασωμάτου Αρχάγγελου Μιχαήλ
Η Μονή του Ασωμάτου Αρχάγγελου Μιχαήλ βρίσκεται έξω από το ορεινό χωριό Βαυκερή, υπήρξε μια από τις πιο αξιόλογες και πιο πλούσιες του νησιού. Το μοναστήρι υπολογίζεται ότι ιδρύθηκε μέσα στο 16ο αιώνα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Κ. Μαχαιρά, υπήρχε πολύ πριν από το 1681. Στα 1700 επί Ενετών το μοναστήρι βρισκόταν στην ακμή του με 19 κελιά πολλά χωράφια και ζώα. Όλος ο μοναστηριακός οικισμός βρισκόταν σε μια κατάφυτη και πλούσια κοιλάδα. Σήμερα μόνο τα ερείπια των εγκαταστάσεων του μοναστηριού, κελιά, ξενώνες, αποθήκες, ελαιοτριβείο, στάβλοι μαρτυρούν την παλιά οικονομική ευρωστία του.»
Η Μονή του Ασωμάτου, δηλαδή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ιδρύθηκε ή ανακαινίσθηκε το 16ο αι. από την πλούσια οικογένεια Κονιδάρη, από το διπλανό χωριό Βαυκερή.
Ο αρχικός ναός ήταν μια μικρή μονόχωρη αίθουσα με σαμαρωτή ξύλινη στέγη και συμπληρωνόταν από μικρά χαμηλά κελιά. Το καθολικό του ναού έχει σημαντικές τοιχογραφίες, που χρονολογούνται μεταξύ 16ου – 17ου αι. και καλύπτουν όλο το ναό.
Τα ερειπωμένα κτίσματα γύρω από το καθολικό, δείγματα αξιόλογης αρχιτεκτονικής, απομένουν σιωπηλοί μάρτυρες του περασμένου μεγαλείου της Μονής, που ανέδειξε σπουδαίες μορφές της τοπικής Εκκλησίας στα χρόνια της ακμής της, όπως τους Μητροπολίτες Μελέτιο και Παρθένιο Κονιδάρη.
Πανηγυρίζει στις 6 Σεπτεμβρίου, σε ανάμνηση του εν Χώναις θαύματος του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ενώ το Πάσχα και το καλοκαίρι τελούνται και άλλες ιερές ακολουθίες.
Το μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησίας
Το ιστορικό μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησιάς, αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές των Σκάρων, στην περιφέρεια του χωριού Πλατύστομα, κοντά στο δρόμο που συνδέει την ενδοχώρα του νησιού με τα παραθαλάσσια χωριά Περιγιάλι και Νυδρί.Ο πρώτος ναΐσκος ιδρύθηκε ή ανακαινίσθηκε από μοναχούς το 1478 και χτίστηκε με πέτρες της περιοχής και ντόπιο κόκκινο πηλό, γι’ αυτό και ονομάστηκε Κόκκινη Εκκλησιά.
Η Κόκκινη Εκκλησία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία της Λευκάδας. Πανηγυρίζει στις 25 Μαρτίου, ενώ το Πάσχα και το καλοκαίρι τελούνται και άλλες ιερές ακολουθίες.
Μονή Αγίου Ιωάννη στο Ροδάκι
Στα νότια του χωριού Βουρνικάς, στη θέση Ροδάκι, πάνω από τον κόλπο της Βασιλικής, σώζεται μια από τις πιο ενδιαφέρουσες μονές του νησιού. Χτίστηκε ή μάλλον ανακαινίσθηκε το 1654 από τον ιερομόναχο Μητροφάνη Χαμοσφακίδη.
Οικοδομήθηκε πάνω στα θεμέλια αρχαίου αγροτικού ιερού, δωρικού ρυθμού, το οποίο ήταν αφιερωμένο σε παγανιστική θεότητα, ίσως τη Δήμητρα, θεά της γεωργίας και της γονιμότητας. Η πρόληψη που συνδέει το προσκύνημα στη Μονή με την απόκτηση παιδιών από άτεκνα ζευγάρια –και μάλιστα αρσενικών- ίσως απηχεί κάποια αρχαία δοξασία. Σώζονται ίχνη του αρχαίου ναού, όπως δωρικά κιονόκρανα και μέρος του πλακόστρωτου δαπέδου.
Μονή Αγίου Γεωργίου στους Σκάρους
Βρίσκεται λίγο μετά από τα Κολυβάτα στην περιοχή Αλεξάνδρου, σ’ ένα πλάτωμα με θέα προς τα βορειοδυτικά του νησιού. Σύμφωνα με μαρτυρίες και έγγραφα, ιδρύθηκε το 1611 και και λειτούργησε ως κοινοβιακή Μονή, όπου εγκαταβίωσαν σημαντικές προσωπικότητες της τοπικής Εκκλησίας. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία της κεντρικής Λευκάδας. Το μοναστήρι άκμαζε επί Τουρκοκρατίας, όταν στην περιουσία του περιήλθε και το δάσος των Σκάρων.
Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου στο Μαραντοχώρι
Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο Μαραντοχώρι της νότιας Λευκάδας. Μαρτυρίες γι’ αυτό απαντώνται από τα τέλη του 16ου – αρχές 17ου αι. Αν και δεν ήταν μεγάλο, υπήρξε πλουσιότατο και με πολλά κτήματα. Ο αρχικά μικρός, κατάγραφος ναός επεκτάθηκε, ανακαινίσθηκε και αγιογραφήθηκε εκ νέου το 1715, όπως μαρτυρεί επιγραφή στην αγιογραφημένη κόγχη της Προσκομιδής.
Το 1922 ο ναός του έγινε τόπος απομόνωσης ατόμων που είχαν προσβληθεί από την λοιμική ασθένεια της ευλογιάς, γι’ αυτό και μετά την επιδημία σφυροκόπησαν τους τοίχους και τους ασβέστωσαν, για απολύμανση. Γι’ αυτό λίγες από τις τοιχογραφίες σώζονται σήμερα. Σώζεται επίσης τμήμα του ξυλόγλυπτου τέμπλου, από τα μέσα του 18ου αι., καθώς και εξαιρετικής τέχνης δεσποτικές εικόνες από τον 17ο αι. Εκεί υπάρχουν δύο αξιόλογες εικόνες, της Θεοτόκου και του Χριστού. Σήμερα λειτουργείται τακτικά. Πανηγυρίζει στις 23 Απριλίου.
Tags:Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου στο Μαραντοχώριμοναστήρι Αγίων Πατέρωνμοναστήρι Κόκκινης ΕκκλησιάςΜοναστήρι της ΦανερωμένηςΜοναστήρι του Αγίου Νικολάου ΝιράςΜοναστήρια στο νησί της Λευκάδαςμοναστηρια της ΛευκαδαςΜονή Αγίου Γεωργίου στους ΣκάρουςΜονή της Θεοτόκου ΟδηγήτριαςΜονή του Αγίου Ιωάννη στο ΡοδάκιΜονή του Αγίου Ιωάννη του ΠροδρόμουΜονή του Ασωμάτου Αρχάγγελου Μιχαήλ