Του Δρ Ξενοφώντα Βεργίνη
Κυρίες και Κύριοι, Φίλες και Φίλοι
Είμαστε όλοι εδώ, σήμερα, για να παρουσιάσουμε και αξιολογήσουμε το ενδιαφέρον και το κόπο ενός ανθρώπου που αφιέρωσε και συνεχίζει να αφιερώνει το χρόνο του με πάθος για το τόπο μας, τη γενέτειρα του τη Λευκάδα, τη Λευκάδα μας! Είναι ο Θεόδωρος (Θοδωρής) Γεωργάκης του Σοφοκλή! Ο άνθρωπος που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Πινακοχώρι των Σφακιωτών. Ο άνθρωπος που με χίλιες στερήσεις, όπως οι περισσότεροι λευκαδίτες, πάλεψε πρώτα να επιβιώσει, μετά να τελειώσει στη Λευκάδα τις γυμνασιακές του μαθήσεις ( γυμνάσιο και Λύκειο), και στη συνέχεια να σπουδάσει στη Ριζάρειο Σχολή Θεολογικά και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικές Επιστήμες!
Ο Θοδωρής άσκησε αρκετές επαγγελματικές δραστηριότητες και μεταξύ άλλων, δημοσιογραφία και τραπεζικές εργασίες ως Διευθυντικό Στέλεχος Τραπεζών. Τελικά, όταν πήρε σύνταξη ασχολήθηκε και ασχολείται με τη συγγραφή βιβλίων, λαογραφικού, ιστορικού και ποιητικού περιεχομένου, όπως ο ίδιος σημειώνει στο σύντομο βιογραφικό του που παραθέτει στο βιβλίο του που παρουσιάζουμε.
Σήμερα, 14 Απριλίου 2019, εγώ και ο φίλος μου , Θεόδωρος Γεωργάκης του Γεωργίου , πρώην Δήμαρχος Ηλιούπολης για πολλά χρόνια, παρουσιάζουμε, το βιβλίο του Θοδωρή με τίτλο: Σφακιώτες Λευκάδας. Λίκνο Καρδιάς.
Αγαπητέ Θόδωρε, προσωπικά σ’ ευχαριστώ γι’αυτή τη τιμή.
Κυρίες και κύριοι,
Το βιβλίο : «Σφακιώτες Λευκάδας. Λίκνο καρδιάς», αριθμεί 488 σελίδες και περιλαμβάνει περί τις πενήντα (50) επικεφαλίδες- κεφάλαια ειδικού περιεχομένου, αλλά και φωτογραφίες προσώπων και τοπίων, που ξυπνάνε μνήμες και συνθέτουν την ιστορική συνέχεια του τόπου!
Ειδικότερα:
Στα πρώτα 28 κεφάλαια ο συγγραφέας με πολλή προσοχή και σεβασμό στους κανόνες της επιστημονικής δεοντολογίας που απαιτεί μια έρευνα , αναφέρεται και απαντά στο ερώτημα κατά πόσο οι σημερινοί κάτοικοι των επτά χωριών, που απαρτίζουν τους Σφακιώτες, πρέπει να λέγονται Σφακιώτες (από τα Σφακιά Κρήτης) ή Ασφακιώτες από τις λέξεις Ασφακία (περιοχή Καρυάς) ή Ασφάκα (το γνωστό φυτό).
Τα εφτά χωριά είναι: Ασπρογερακάτα, Βουνί, Κάβαλλος, Πρεμεντινός, Πινακοχώρι και Σπανοχώρι.
Στα κεφάλαια 29-32 ο συγγραφέας αναφέρεται αναλυτικότερα στα επτά(7) χωριά, στα 33 και 34 γενικά για στο νησί Λευκάδα και στο 35ο κάνει αναφορά για τους Βαλαωρίτη και Σικελιανό.
Στα κεφάλαια 36-45 ο συγγραφέας κάνει εκτεταμένη αναφορά στα ήθη, έθιμα και παραδόσεις των κατοίκων όπως: πανηγύρια, τραγούδια γάμου, γέννησης, βάπτισης και θανάτου, τοπικό πολιτισμό και λαϊκή ποίηση –ποιητές!
Στο κεφάλαιο 46 αναλύει τη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής Σφακιωτών και στο κεφάλαιο 47 την Πρακτική ιατρική των Σφακιωτών. Τα κεφάλαια 48 και 49 αναφέρονται σε βιογραφικά στοιχεία σημαντικών και διαπρεπών Σφακιωτών και τέλος ο συγγραφέας ως επίλογο παραθέτει , ποιητικά, τα συναισθήματά του για τη Λευκάδα και τους Λευκαδίτες.
Κυρίες και κύριοι,
Η προσοχή μου συγκεντρώθηκε, κατά βάση, στην έρευνα του συγγραφέα (αναφορά και ανάλυση) που απαντά στο ερώτημα αν οι σημερινοί κάτοικοι της περιοχής πρέπει να λέγονται Σφακιώτες ή Ασφακιώτες!
Εδώ ο συγγραφέας, ζητάει απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα που από νεαρή ηλικία τον τυραννάει, γεγονός που αποδεικνύεται από τα γραφόμενά του! Ένα ερώτημα, που τον απασχόλησε και συνεχίζει να τον απασχολεί διαχρονικά δηλαδή, κατά πόσον κάποιοι , που καταπιάστηκαν ή καταπιάνονται με το θέμα , δεν εκτιμούν και σέβονται την ιστορικότητα της καταγωγής των κατοίκων των επτά(7) χωριών της περιοχής Σφακιωτών! Εκφράζει δε τον προβληματισμό του γιατί κάποιοι (Σπυρίδων Βλαντής, Κωνσταντίνος Μαχαίρας, αρχικά ο Σπυρίδων Ασδραχτάς κ.λ.π.) με αφελή προσέγγιση και σχετική προχειρότητα (λόγω έλλειψης επαρκούς έρευνας), θεώρησαν ότι ο γεωγραφικός χώρος της Καρυάς Ασφακία (στον Αϊ Γιάννη στο Λιβάδι, της Καρυάς ) έδωσε την ονομασία Ασφακιώτες και στη συνέχεια Σφακιώτες!
Το γεγονός αυτό απασχολούσε το συγγραφέα από μικρό παιδί και γι αυτό όταν του δόθηκε η ευκαιρία διαθέσιμου χρόνου (αυτό προέκυψε με την συνταξιοδότησή του) ξεκίνησε τον αγώνα ΟΧΙ για να επιβάλλει δια της μονολιθικής και πεισματικής τακτικής την αντίθεσή του προς τις δικές τους τοποθετήσεις, αλλά δια της ερευνητικής και επιστημονικής αναζήτησης πηγών, αρχείων και επιχειρημάτων να αιτιολογήσει και παράλληλα να αποδείξει την ιστορική αλήθεια ότι οι σημερινοί κάτοικοι των επτά χωριών, που προαναφέρθηκαν , ορθώς ονομάζονται Σφακιώτες και η περιοχή Σφακιωτών και ΟΧΙ Ασφακιώτες και Ασφακία, αντίστοιχα.
Ο συγγραφέας με εκτεταμένο αποδεικτικό υλικό που βασίζεται σε ενδελεχή έρευνα που ξεδιπλώνεται σε 300 περίπου σελίδες (ιστορικά αρχεία, αναφορές ειδικών επιστημόνων, ήθη και έθιμα κλπ) θεμελιώνει την «Κοινωνική Κληρονομιά» και διατυπώνει «τον αυτοπροσδιορισμό του» με καθαρότητα επιχειρημάτων. Δηλαδή, αποδεικνύει γιατί οι κάτοικοι της περιοχής δικαίως αποκαλούνται Σφακιώτες {από τη λέξη Σφακιά, πόλη της Κρήτης} και ΟΧΙ {Ασφακιώτες ή Ασφάκα, ονομασία φυτού}.
Τα συμπεράσματα του βασίζει σε σοβαρή έρευνα που φθάνει στο βαθύ παρελθόν, σε βάθος τουλάχιστον 700 ετών , αλλά και σε συναρτήσεις γεγονότων και παραθέσεις μαρτυριών , που έρχονται από 2000 χρόνια πριν!
Τα στοιχεία που αναδύονται από βουτιά στο παρελθόν, αναφέρονται κυρίως σε πολλαπλά ιστορικά γεγονότα, που αφορούν μετακινήσεις πληθυσμών, μετά από συγκρούσεις κατακτητικές ή και από συνάφειες οικογενειακών και τοπωνυμικών ονομάτων , προσώπων και περιοχών αντίστοιχα. Τα στοιχεία αυτά ενισχύονται και από ήθη και έθιμα και αιωνόβιες παραδόσεις και συνήθειες, που μετουσιώνονται σε βιωματικό περιεχόμενο ανθρώπινης συμπεριφοράς και αποτελούν χαρακτηριστικά στο DNA του ατόμου αλλά και συλλογική έκφραση της κοινωνίας της περιοχής .
Ο συγγραφέας, πράγματι, με πολλή επιμέλεια και σεβόμενος τους επιστημονικούς κανόνες και προϋποθέσεις μιας έγκυρης και αποδεκτής έρευνας, εισκομίζει σημαντικό και επαρκές αποδεικτικό υλικό, με ακρίβεια και πιστότητα προκειμένου να θεμελιώσει τη δική του θέση και στάση επί του ζητήματος . Πρέπει δε να ομολογήσω ότι αν και από την αρχή των γραφομένων του δείχνει τη κατεύθυνση του στόχου του, όμως κατά την ανάλυση δεν παρασύρεται από το πάθος των συναισθημάτων του. Αντίθετα, με πολλή αυτοσυγκράτηση ξετυλίγει το κουβάρι του ιστορικού αποδεικτικού υλικού που προκύπτει από την έρευνά του. Αυτό που σημειώνω, επιβεβαιώνεται από τη μεθοδικότητα των ερευνών του, από τη πληρότητα (κατά το δυνατόν) της παρέλασης του αριθμού των ερευνητών επί του θέματος, αλλά και την συγκριτική παράθεση στοιχείων που εκτίθονται. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δεν αφήνονται κρίσιμες και υπολογίσιμες αμφιβολίες για το αληθές αποτέλεσμα των συμπερασμάτων του.
Άλλωστε, οι υποστηρικτές του αντιθέτου, δηλαδή, ότι οι Σφακιώτες δεν προέρχονται από Κρήτες των Σφακίων, αλλά από τοπική ονομασία , όπως περιοχή Ασφακία (Καρσάνικη Ασφακία), οι περισσότεροι ανασκεύασαν και αναθεώρησαν σε μεταγενέστερες γραπτές τοποθετήσεις τους , τα όσα υποστηρίζουν, αφήνοντας πολλές αμφιβολίες ως προς τις αρχικές απόψεις τους (όπως Ασδραχτάς, Ροντογιάννης και λοιποί) και προσχωρούν περισσότερο στην άλλη άποψη.
Συνεπώς , όπως ο συγγραφέας συμπεραίνει, τα ονόματα Σφακιώτες (περιοχή) και Σφακιώτες (κάτοικοι), αποτελούν Πατριδωνυμική Ονομασία και ΌΧΙ Τοπωνυμική!!!
Αυτό, αποδεικνύεται, από το ιστορικό γεγονός της βίαιης μετακίνησης των Σφακιανών από τα Σφακιά, μετά από συγκρούσεις με τους Ενετούς και την διασπορά τους σε πολλά νησιά και βεβαίως κυρίως στα νησιά, Ζάκυνθο και Κεφαλλονιά, αλλά και Λευκάδα που ήταν υπό την κατάκτηση και εποπτεία της ισχυρής δυναστείας των Τόκκων (1362-1479 και εξεγέρσεις 1212,1217,1273,1283,1419 κλπ).
Αυτό, άλλωστε, αποδεικνύεται στη συνέχεια ιστορικά και από το ανυπότακτο φρόνημα των Σφακιανών που εγκαταστάθηκαν στους σημερινούς Σφακιώτες. Απόδειξη οι συνεχείς συγκρούσεις και εξεγέρσεις εναντίον των Τούρκων και άλλων επιδρομέων. Σημειώνω τις εξεγέρσεις: Επανάσταση της Βουκέντρας το 1357, ο Ξεσηκωμός κατά των Ενετών το 1746, η εξέγερση κατά των Άγγλων το 1819, αλλά και η έντονη συμμετοχή των Σφακιωτών στην εξέγερση των Αμπελουργών το 1935!.
Ο συγγραφέας, παράλληλα, αποδεικνύει ότι το 90% των ονομάτων των κατοίκων της περιοχής Σφακιωτών, έχουν βάση και προέλευση από ονόματα κατοίκων των Σφακίων Κρήτης ή και άλλων περιοχών των Χανίων κυρίως!
Για παράδειγμα:
Περάτης, Πετούσης Λογοθέτης, Φουρλάνος, Καλαβρός, Πολίτης, Μεσσήνης, Νταμιλάνη, Μορφέσης, Σκιαδαρέσης, Κάτσενος κλπ.
Παράλληλα, ο συγγραφέας επικαλείται και σωρεία ηθών και εθίμων, συνηθειών, δράσεων και εκδηλώσεων που επιβεβαιώνουν τη δική του θέση, δηλαδή, ότι η Ονομασία Σφακιώτες είναι Πατριδωνυμική και όχι Τοπωνυμική. Το μέρος αυτό του βιβλίου έχει πολύ ενδιαφέρον, γιατί, αναλύονται, διαχρονικά, στοιχεία φυσικού αλλά και ανθρώπινου περιβάλλοντος των επτά χωριών, σε επίπεδο κοινωνικό ,οικονομικό και πολιτιστικό!
Αναφορά γίνεται σε έθιμα και τραγούδια του γάμου, γέννησης , βάπτισης αλλά και θανάτου. Επίσης, αναφορά γίνεται σε καφενεία, πολιτιστικές εκδηλώσεις, ιατρικές πρακτικές, λαϊκή ποίηση και ποιητές , μεγάλες προσωπικότητες κλπ.
Επίσης, ειδική αναφορά, γίνεται για τη χλωρίδα και πανίδα των Σφακιωτών.
Φίλες, Φίλοι
Η δική μου άποψη είναι πως όποιος διαβάσει αυτό το βιβλίο είναι βέβαιο πως στη διατύπωση και το περιεχόμενο του, αν μάλιστα κατάγεται από τη περιοχή, θα βρει και θα αναγνωρίσει, χωρίς αμφιβολία, τον εαυτό του, δηλαδή θα αυτοπροσδιοριστεί και συνεπώς θα υπερασπιστεί τη κληρονομική του διαδρομή αλλά και το τόπο που ρίζωσε και ανέπτυξε τις δραστηριότητές του: επαγγελματικές, κοινωνικές – ατομικές και οικογενειακές !
Είναι γεγονός ότι για τον καθένα μας οι ρίζες της καταγωγής , της κληρονομικότητας και της αγάπης στο τόπο που γεννήθηκε και προέρχεται, αποτελούν την αρχή και τη συνέχεια, το παρελθόν και το μέλλον μας, ως άτομα και ως κοινωνία!
Ο συγγραφέας, που είναι από τους Σφακιώτες, έχει πλούσια βιωματική αντίληψη και σε πρόσωπα και σε καταστάσεις. Έχει θέληση και πείσμα δημιουργικό, μεράκι και αγάπη και συγχρόνως, ερευνητικό πνεύμα και συγγραφικό ταλέντο. Η βαθιά γνώση της ελληνικής γλώσσας αποτελεί γι αυτόν το τραίνο έκφρασης για να ταξιδέψει τους αναγνώστες μέσα από δικά του νοήματα και συναισθήματα σε πλατείς δρόμους αλλά και στενωπούς της ιστορικής μνήμης του καθενός για να βρουν τις δικές τους ρίζες και προορισμούς
Πρέπει να ομολογήσω ότι ο συγγραφέας τα καταφέρνει άνετα χρησιμοποιώντας την τοπολαλιά, αλλά και την ευχέρεια του να δημιουργεί δικό του λεξιλόγιο. Κάθε του λέξη είναι πολλές, εικόνες ζωής.
Αγαπητοί ακροατές , φίλοι και φίλοι σας συστήνω ενθέρμως να διαβάσετε . Να είστε βέβαιοι ότι και το ταξίδι θα ευχαριστηθείτε και στο τέρμα θα αναρωτηθείτε για το δικό σας κόσμο!
Στον συγγραφέα εύχομαι το βιβλίο νάναι καλοτάξιδο και ο ίδιος και άλλα σημαντικά έργα «αυτοπροσδιορισμού» χρήσιμα και επωφελή .
Δρ Ξενοφών Βεργίνης
Σε σας όλους συστήνω να το διαβάσετε …
πηγή:nealefkadas.gr