Κείμενο φωτογραφίες Κώστας Σκλαβενίτης
Το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου έγινε στη κατάμεστη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Λευκάδας η παρουσίαση του βιβλίου «Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Λευκάδας», Εθνογραφία μιας ελληνικής κοινότητας της Judith – Ασπασία Koning.
Η Ασπασία όπως είναι γνωστή στα ορεινά χωριά της Λευκάδας Μανάσι, Νικολή, Άγιο Βασίλη, Κομηλιό, Άγιο Πέτρο κ.ά γεννήθηκε το 1938 στη Βέρνη της Ελβετίας και εργάστηκε ως δασκάλα μέχρι το 1960. Με εντολή της Χριστιανικής Υπηρεσίας Ειρήνης άρχισε το 1962 στη Λευκάδα ένα πρόγραμμα συνεργατικής αναπτύξεως και παρέμεινε μέχρι το 1967.
Επέστρεψε στην Ελβετία όπου έλαβε το διδακτορικό της στις Κοινωνικές Επιστήμες και εργάστηκε στη μετεκπαίδευση ενηλίκων και σαν σύμβουλος κοινωνικών οργανώσεων. Δραστηριοποιείται σε προγράμματα υποστήριξης προσφύγων και άλλων ευάλωτων ομάδων.
Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας η οποία έκανε και την έκδοση.
Πρόκειται για μια σημαντική έκδοση 310 σελίδων που καταγράφει για την εποχή εκείνη το Περιβάλλον, Δημογραφικά στοιχεία, Ιστορία, Υλικό Πολιτισμό, Οικονομία, Πολιτική οργάνωση, Κοινωνική Οργάνωση, το Κύκλο της ζωής, την Ορθοδοξία και μαγεία και την Πολιτιστική αλλαγή.
Ομιλητές στη παρουσίαση ήταν η Προϊστάμενη της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας κα Μαρία Ρούσσου-Θεριανού, η κα Λίντα Παπαγιάννη Κοινωνική Ανθρωπολόγος, ο κος Διονύσης Μελάς σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ο κος Χαράλαμπος Λάζαρης Γεωπόνος, ο κος Καλαφάτης οικονομολόγος, η κα Νάντια Φωτεινού μεταφράστρια του βιβλίου από την αρχική έκδοση και η εκδότρια κα Judith-Ασπασία Koning.
Χαιρετισμό απηύθυναν ο δήμαρχος κ. Χαράλαμπος Καλός και ο πάτερ Ιωαννίκιος εκ μέρους της Μητρόπολης Λευκάδας.
Η κα Koning μίλησε αναφέροντας γεγονότα της περιόδου που έζησε στη Λευκάδα, συγκίνησε και δέχτηκε το θερμό χειροκρότημα του κοινού.
Ηλικιωμένοι άντρες και γυναίκες από τα χωριά με δάκρυα στα μάτια άκουγαν την κα Koning να αφηγείται όπως η 83χρονη κα Ακριβή Κροκίδη η οποία παλιότερα είχε γίνει και εξώφυλλο σε έκδοση του Fritz Berger.
Για την έκδοση θα αρκεστούμε στον πρόλογο του βιβλίου που έγραψε η Προϊστάμενη της Δημόσιας Βιβλιοθήκης κα Μαρία Ρούσσου – Θεριανού:
«Στη περιοχή Διαμιλιάνι ή «Ηνωμένες Πολιτείες της Λευκάδας», απ το 1962-1972 εξελίχτηκε ένα πρόγραμμα ανάπτυξης, με απόφαση του Συμβουλίου Εκκλησιών να βοηθηθεί η Ελλάδα,που δυστυχούσε μετά απ τον πόλεμο. Φορέας συντονισμού της» βοήθειας» ήταν η Ελβετική Χριστιανική Οργάνωση CFD. H Judith Koning (μετέπειτα Ασπασία), η συγγραφέας του βιβλίου, πρωτογνώρισε την Ελλάδα στα Σέρβια της Μακεδονίας όπου, με άλλους τριάντα εθελοντές, υλοποιούσαν γερμανικό πρόγραμμα επανόρθωσης καταστροφών πολέμου. Ήρθε στη Λευκάδα να «δει» τα προβληματα και έμεινε. Εθελοντές μηχανικοί, γεωπόνοι, νοσοκόμες, δασκάλες,κυρίως απ την Ελβετία, Ολλανδία, Γερμανία, άρχισαν να καταφτάνουν στα «πίσω χωριά» Μανάσι, Νικολή, Κομηλιό Χορτάτα κλπ. Κέντρο συντονισμού ο Άγιος Πέτρος κεφαλοχώρι. Σκοπός δεν ήταν να δίνονται χρήματα φιλανθρωπίας στην απομακρυσμένη, ξεχασμένη από Θεό και ανθρώπους, φτωχή περιοχή της Λευκάδας. Ήρθαν χωρίς ακριβές σχέδιο δράσης. Αφουγκράστηκαν και προσαρμόστηκαν στις τοπικές συνθήκες, στις γνώσεις των ανθρώπων, δίνοντας βάρος στην ενίσχυση της τοπικής παραγωγής και στην εκπαίδευση. Μεταξύ άλλων η Δ/νση Γεωργίας, η Πρόνοια και ο Μητροπολίτης Δωρόθεος συνεργάζονται και υποστηρίζουν την Ομάδα. Για να βελτιωθεί η περιορισμένη επικοινωνία και να φτάνουν ευκολότερα στα χωράφια, διανοίχτηκαν δρόμοι, φυτεύτηκαν ή κεντρώθηκαν δέντρα, εισήχθηκαν από την Ελβετία πιο αποδοτικές ράτσες ζώων, παρουσιάστηκε πανηγυρικά το πρώτο τρακτέρ, χτίστηκαν στάβλοι τόσο προσεγμένοι, που συχνά χρησιμοποιήθηκαν για σπίτια και ιδρύθηκε αγροτικός συνεταιρισμός. Το περίσσευμα φρούτων δεν πήγαινε χαμένο. Μήλα, αχλάδια, σταφύλια γινόταν κονσέρβες και σταφυλάδα. Οι από αιώνες γνώσεις υφαντικής, καλαθοτεχνιας, ξυλογλυπτικής των ντόπιων, που ως τότε κάλυπταν τις ανάγκες τις καθημερινότητας, τώρα αξιοποιούνται πιο οργανωμένα. Πλέκουν καλάθια από «ράπες», σκαλίζουν ξυλόγλυπτες ρόκες, που οι «Ελβετοί» διαθέτουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό κι η πολύτιμη είσπραξη ενισχύει το εισόδημα των κατασκευαστών. Οι γυναίκες με τα «σακούλια» και τις πάντες που υφαίνουν, με τον κόπο τους «καταφέρνουν να σπουδάσουν τα παιδιά τους». Το εισόδημα ανακουφίστηκε μετέπειτα και από την καλλιέργεια πανσέδων. Οι κοπέλες διδάσκονται πλέξιμο και οι γυναίκες βασικές γνώσεις για την ανατροφή των παιδιών και την περίθαλψη των ηλικιωμένων. Στήνονται βιβλιοθήκες για παιδιά και ενήλικες και δίνονται παραστάσεις κουκλοθέατρου. Η ευρηματική μετονομασία των γερμανικών ονομάτων σε ελληνικά όπως η Judith που έγινε Ασπασία, ο Fritz που έγινε Ρίκος κλπ διευκολύνει την επικοινωνία. Οι σχέσεις, οι συσχετισμοί και οι μυρολατρικά αργοί ρυθμοί αλλάζουν. Διαφαίνονται προοπτικές ανάπτυξης. Με φωτογραφίες και κείμενα των συντελεστών γίνεται πιο γνωστή η Λευκάδα στον έξω κόσμο. Οι ορίζοντες διευρύνονται. Χάρη στο Fritz Berger, με αφορμή την έκδοση των διάσημων φωτογραφιών του, το χειμώνα του 2016,γνωρισαμε ανθρώπους, τοπία και ιστορίες μοναδικές, στα χωριά όπου εξελίχθηκε το πρόγραμμα. Αυτό κέντρισε το ενδιαφέρον να ψάξουμε, να μάθουμε περισσότερα και με τη βοήθεια των επαφών του Fritz, να προγραμματίσουμε τη «συνάντηση» το Σεπτέμβρη του 2017. Φαινόταν δύσκολο να ρθουν μέλη του προγράμματος απ τις χώρες τους και να ξανανταμώσουν με τους ντόπιους, σαν αδέρφια που είχαν καιρό να βρεθούν. Όταν αυτό έγινε πραγματικότητα, η δύναμη των συναισθημάτων άξιζε τον κόπο. Αναπάντεχες συναντήσεις, οι νέοι έγιναν γέροι, οι μνήμες όμως παραμένουν ολοζώντανες. Όλοι θυμούνται και κρατάνε μόνο τα καλά. Ξεχνιούνται οι πικρίες για όσα δεν έγιναν τέλεια, για τις μικρές ή μεγαλύτερες ανθρώπινες «παρεκκλίσεις» και τα «μετρήματα». Οι εκδηλώσεις με θέμα «Πορεία ανάπτυξης Νοτιοδυτικής Λευκάδας», που διοργανώσαμε – η Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας – το Σεπτέμβρη του 2017 στη Λευκάδα και στον Άγιο Πέτρο, σε συνεργασία με τους τοπικούς Συλλόγους και τους φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κάλυψαν κατά μεγάλο μέρος την ανάδειξη των γεγονότων, με επισκέψεις στα χωριά, με εκθέσεις, ομιλίες και μαρτυρίες ντόπιων και Ελβετών που κατάφεραν τελικά και ήρθαν. Τη 2η χρονιά συμπληρώσαμε το «αφιέρωμα». Με το όνομα στε γεφύρι Therese Keller «γεφυρώνουν ξανά άνθρωποι» και σκέψεις με τη συγκινητική παρουσία της Ασπασίας. Για τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Λευκάδας», δεν ακούει κανείς συχνά και δεν ήταν τόσο γνωστό τι γινόταν εκεί τη δεκαετία του 60. Γραπτές αναφορές για το θέμα εντοπίζονται ελάχιστες. Με τις εκδηλώσεις γίνονται ευρύτερα γνωστά τα «επιτεύγματα» της συνύπαρξης ντόπιων και Ευρωπαίων, που για χρόνια κατάφεραν να επικοινωνήσουν μοναδικά, με τον καλύτερο τους εαυτό, ξεπερνώντας ή και αξιοποιώντας τη διαφορετικότητα για να παράγουν αποτελέσματα. Οι νοοτροπίες «άνοιξαν», οι ξένοι μπολιάστηκαν Ελλάδα, η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη και ο αλληλοσεβασμός ανακυρήχτηκαν νικητές. Αμοιβαίο κέρδος αλληλεπίδρασης. Ακόμα και σήμερα τόσα χρόνια μετά, η αναγνωρισιμότητα της Ασπασίας και των υπολοίπων παραμένει εντυπωσιακή. Απώτερος στόχος μας είναι η συγκέντρωση του σχετικού υλικού για τη δημιουργία αρχείου, χρήσιμου στην έρευνα και περαιτέρω μελέτη της τοπικής ιστορίας. Με τους πρωταγωνιστές, ξένους και ντόπιους, συνδεθήκαμε με αληθινές σχέσεις εκτίμησης και σεβασμού και πήραμε μαθήματα υψηλού επιπέδου ανθρωπιάς και δύναμης. Πολλές φορές επισκεπτόμαστε τους ελάχιστους μόνιμους κατοίκους των χωριών, όχι στενά για την «έρευνα», απλά για να γνωρίσουμε τη λαϊκή σοφια και ποίηση μιας ιδιαίτερης Λευκάδας στην ξεχωριστή ομορφιά του τοπίου. Οι άνθρωποι, παλεύοντας στη μοναχική περιπλάνηση διαβίωσης, καταφέρνουν να βρουν μηχανισμούς στη τέχνη επιβίωσης «εκ των ενόντων» Δεν χάνουν το κουράγιο, το καλαμπούρι, τη θυμοσοφια τους. Με την κα Judith Koning, την Ασπασία, είχαμε την ευκαιρία να μοιραστούμε τη σοφία και τα ιδανικά της, να πάρουμε δύναμη απ την αειθαλή ενέργεια της, να συνδεθούμε με αληθινή φιλία,ενώ είχε ξεκινήσει να μεταφράζεται στα Ελληνικά το βιβλίο της με τίτλο «Die ‘Vereinigten Staaten’ von Levkas», μια και συνεργαστηκαμε στενά καθ όλη τη διάρκεια. Το βιβλίο είναι βιωματικό. Περιλαμβάνει όσα έζησε στη Λευκάδα. Με κείμενα και φωτογραφίες της, σκιαγραφειται η ζωή στα χωριά μας, ακόμα και αντιλήψεις που την παραξενεύουν αν και φαίνονται απόλυτα φυσιολογικές για τους ντόπιους. Η έκδοση του στα γερμανικά κέρδισε εγκωμιαστικά σχόλια, όπως το απόσπασμα ελβετικής εφημερίδας που παραθέτουμε στο οπισθόφυλλο. Περιγράφει ηθογραφικά, οικονομικά, δημογραφικά, κοινωνιολογικά στοιχεία, κλιματολογικές συνθήκες κ.α.,τεκμηριωμένα επιστημονικά με σχετική βιβλιογραφία. Αποτελεί σημαντική μελέτη για την τοπική ιστορία προσανατολισμενη στα χωριά, την περίοδο εκείνη. Κατά τη διάρκεια της έρευνας και μέχρι τη γερμανική έκδοση, δεν είχαν κυκλοφορήσει ακόμα τα βιβλία του Πάνου Ροντογιάννη για την Ιστορία της Λευκάδας και του Πανταζή Κοντομίχη για τη Λαογραφία του νησιού,γεγονός που της προσδίδει μεγαλύτερη αξία, λόγω της περιορισμένης βιβλιογραφίας. Οι ελάχιστες αναγκαίες προσαρμογές, απ τη γερμανική στην ελληνική έκδοση έγιναν με την υπόδειξη και τη σύμφωνη γνώμη της Ασπασίας. Ευχαριστούμε θερμά τη συγγραφέα για την κάλυψη της μετάφρασης και την εκχώρηση των πνευματικών δικαιωμάτων στη Βιβλιοθήκη μας, καθώς και όλους που συνετέλεσαν καθοριστικά σ αυτή την έκδοση. Όλοι οι κόποι, καθώς και αυτή η έκδοση, είναι αφιερωμένοι σαν ένα μεγάλο ευχαριστώ σεβασμού στους αφανείς ήρωες της καρδιάς μας, που συνεχίζουν να ζουν «εκεί πίσω» στα χωριά στις εστίες τους, δίπλα και μακριά από την τουριστική ανάπτυξη, καθώς και σε όλους τους δικούς μας «ξένους» που εργάστηκαν με περισσή φροντίδα για την ανάπτυξη της περιοχής»
Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.