Του Θοδωρή Γεωργάκη
Η ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΛΕΥΚΑΔΟΣ ιδρύθηκε το 1850 απ’ τον Εθνικό μας Ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, τον εισοδηματία Πάνο Στεφανίτση, την Λαίδη Χρυσούλα (Ντορίνα) Καλκάνη – Πετριτσοπούλου και άλλους επιφανείς Λευκαδίτες, σε μια εποχή, όπου η Αγγλοκρατία άρχισε να δέχεται τα πρώτα <<ραπίσματα>> των Επτανησίων, με καθολικό αίτημα την Ένωση. Άλλωστε, η ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, ήταν αυτή που παιάνισε λαμπρόμορφα κατά την ημέρα της ΕΝΩΣΗΣ στα 1864!
Ο στυγνός Αγγλικός απολυταρχισμός, επεβλήθη στα Επτάνησα, με το ανελεύθερο Σύνταγμα του Μαίτλαντ στα 1817, με το οποίο, ουσιαστικά, η Αγγλία, οδηγήθηκε σε μια αυταρχική μετατόπιση, σε σχέση με όσα δημοκρατικά προτάγματα διελάμβανε η προκήρυξη του στρατηγού Τζών Όσβαλντ στα 1810, προς τους Επτανήσιους για την επικείμενη Αγγλική Προστασία. Αυτή η αυταρχική μετατόπιση οδήγησε την Επτανησιακή κοινωνία σε Ριζοσπαστικοποίηση, με συνακόλουθο αποτέλεσμα το πρόταγμα για ανατροπή της.
Μέσα σε αυτή την ζοφερή αγγλική προστασία, η Λευκάδα, όπως και τα άλλα νησιά, με εξαίρεση την Κέρκυρα, την οποία ούσα πρωτεύουσα την χρησιμοποίησαν σαν βιτρίνα οι Άγγλοι, με σημαντικά έργα υποδομής, η Λευκάδα, λοιπόν, βάδιζε τον δρόμο της τελμάτωσης οικονομικά και κοινωνικά. Η Χώρα είχε μεν κάποια αστικά χαρακτηριστικά, όπως τάξη ευγενών, διοικητικές υπηρεσίες, επαγγελματίες, έμπορους, μικροβιοτέχνες, όμως, ουσιαστικά ακολουθούσε δορυφορικά τον πρωτογενή αγροτογεωργικό δρόμο της περιφέρειας, των χωριών, απ’ τα οποία, ουσιαστικά εξαρτώνταν και η τύχη πολλών κατοίκων της Χώρας.
Αυτά τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα, όμως, ουδόλως εμπόδισαν κάποιους φωτισμένους Λευκαδίτες, μεταξύ των οποίων και τον Εθνικό Ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, να δημιουργήσουν έναν ομφαλό μουσικής παιδείας, την ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΛΕΥΚΑΔΟΣ στα 1850.
Ο Νίτσε λέει πως στην μουσική και στον χορό ο άνθρωπος εκφράζεται ως μέλος μιας ανώτερης κοινότητας, έχει ξεχάσει πώς να περπατά και να μιλάει και είναι έτοιμος να πετάξει στους αιθέρες χορεύοντας… Ακριβώς, η νεοσύστατη μουσική εταιρεία στην Άγια Μαύρα πέρασε τον κόσμο σε ένα άλλο επίπεδο δημιουργικής ενατένισης, ώστε διαμόρφωσε μια Επτανησιακή κουλτούρα, που τόσο έλλειψε απ’ το νησί, σε σχέση με τα υπόλοιπα Επτάνησα, λόγω της οπισθοδρομικής διακοσαετούς Οθωμανικής Δεσποτείας…
Η ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, τολμούμε να πούμε είναι ο αγωγός εκείνος ,που μέσα του διέρρευσε στα δύσκολα χρόνια, αλλά διαρρέει και σήμερα, ότι πιο ευγενικό και υψηπετές, μετουσιώνοντας τις μύχιες πνευματικές ανησυχίες του Λευκαδίτη σε ένα εξευγενισμένο ήθος, ενώ καναλίζει την αντίληψή του σε μια δημιουργική διοχέτευση προς κάθε τομέα, αρκεί να ενωτισθεί τα νάματα της μουσικής παιδείας, που επιδαψιλεύει στον τόπο μας η αδιάλλειπτη, 169 χρόνια, παρουσία της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ.
Παιάνισε το 1864 στην Ένωση.
Μετείχε το 1896 στους Ολυμπιακούς της Αθήνας.
Πήρε μέρος το 1906 στην Μεσολυμπιάδα.
Και τόσες ακόμη συμμετοχές σε διεθνή φόρα και μουσικές εκδηλώσεις.
Προσωπικά νοιώθω ευτυχής, που μπόρεσα παιδί την δεκαετία του 1960, να νοιώσω, πριν μας διαλύσει η δικτατορία, την μέθεξη την οποία μου προσέφερε η μουσική, δια του περίφημου Μορίνα, στα πλαίσια, τότε της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, για εξακτίνωση της δραστηριότητάς της και στα χωριά, στην μαντολινάτα που είχε δημιουργήσει ο νεοσύστατος τότε <<ΦΩΤΕΙΝΟΣ ΣΦΑΚΙΩΤΩΝ>>, αλλά με άδοξο τέλος, μετά από ένα χρόνο ζωής…
Η μουσική παρουσία της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ και η κουλτούρα την οποία προσπορίζει διαχρονικά στην Λευκάδα, είναι το αντικείμενο του σημερινού μου πονήματος. Πάμε 130 χρόνια πίσω, στα 1890, να δούμε τα έργα και τις ημέρες της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, σε μια χώρα που ήταν στα πρόθυρα χρεωκοπίας και ενός αποτυχημένου ελληνοτουρκικού πολέμου…
Και όμως η Λευκάδα δημιουργούσε, όπως μας παρουσιάζει σε μια του ρεπορταζιακή, θα λέγαμε παρουσίαση, γιατί ήταν δημοσιογράφος και εξέδιδε την εφημερίδα του καιρού του <<ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ>>, ο Πάνος Κουνιάκης, στο συγγραφικό του έργο: <<Η ΝΗΣΟΣ ΛΕΥΚΑΣ ΑΠΟ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΩΝ ΚΑΘ’ ΗΜΑΣ>>, Σελίδα 84).
{… Την προς της μουσική ώθησιν έδωκεν ο τότε προσληφθείς μουσικοδιδάσκαλος της Φιλαρμονικής Φραγκίσκος Νικολίνι, Ιταλός την καταγωγήν. Εν Λευκάδι διέμενεν περί την δεκαετίαν και πλείστοι εξέμαθον έγχορδα όργανα και πλείσται οικοδέσποιναι σήμερον και νεάνιδες τότε, εδιδάχθησαν κλειδοκύμαβαλον παρ’ αυτού. Δύναταί τις να είπη ότι ο Νικολίνι υπήρξεν ο αναμορφωτής της κοινωνίας της πόλεως από μουσικής απόψεως, διότι προ του Νικολίνι ελάχισται οικογένειαι εγνώριζον την θείαν του Απόλλωνος τέχνην. Προ του Νικολίνι επεκράτει η κατ’ οίκον συναναστροφή και διασκέδασις μεταξύ φίλων και γνωστών οικογενειών. Επί των ημερών του εισήχθησαν οι Δημόσιοι χοροί , αι συγκεντρώσεις και αι διασκεδάσεις, ιδρύθησαν χοροδιδασκαλεία και ο λαός διεσκέδαζεν αθρόως. Πρώτη απόπειρα προς εκμάθησιν χορού εγένετο με Διευθυντήν τον Ιωάννην Αναπολιτάνον ή Μπριέλα, ο οποίος διέμενε στην συνοικία της Αγίας Κάρας.
Ο Νικολίνι κατέστη περιζήτητος δεν ηδύνατο πλέον να διαθέση ώραν του εικοσιτετραώρου δια παράδοσιν μουσικών μαθημάτων κατ’ οίκον. Ηρίθμει άνω των 100 μαθημάτων ημερησίως! Ο Νικολίνι ηγαλλιάτο δια την τοιαύτην του δράσιν. Έπρεπε όμως την δράσιν του να επιδείξη και δημοσία. Απεφασίσθη έτσι να δοθεί εις τας αιθούσας του Δημαρχείου της πόλεως μια μουσική συναυλία εις την οποίαν να λάβωσι μέρος οι μαθητευόμενοι του Νοκολίνι. Πράγμα όπερ εγένετο την 12 Δεκεμβρίου του 1896! Ο πολύς λαός δια πρώτην φοράν αποκλειόμενος μιας τοιαύτης δημοσίας συγκεντρώσεως εθεώρησεν τούτο ως καθαρώς <<γλέντι των αρχόντων>…
Εξ αιτίας τούτου του γεγονότος της συναλίας των <<αρχόντων>> εκυκλοφόρησαν <<ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΙ ΣΑΤΥΡΑΙ>>, με περιεχόμενον σατυρικόν. ..
<< Εις αποθέωσιν κανείς πρεπόντως να το κρίνη
έφθασεν η επιρροή του φίλου Νικολίνι
Συνάντησις, Ψυθιρισμός: Ποίος σου παραδίνει;
Τέλος κατόρθωσα και γω νάχω τον Νικολίνι.
Ω ς άλλος Ξύνδας έλαχε της ευκλεούς ευνοίας
και νέμεται ούτως ειπείν μυθώδεις ωφελείας.
Απ’ την επάνω γειτονιά Ζαϊρα, Ιωάννα,
παρών κι ο Δασκαλόπουλος με τη μικρή Ρουμάνα.
Επαίνους διαδέχθησαν τα έργα Πριτσιλή
εμπήκε με τα ράσα του κι ο γιόκας τ’ Ατζουλή
Έλεγ’ ο Σπύρος ο Βλαντής, Καρλότα τι θαυμαζεις;
Δεν βλέπεις πούλθε LA VISIT κι ο Χρήστος ο Καμάτζης…
Την αθώναν ταύτην σάτυραν βραδύτερον εξεμεταλλεύθησαν άλλοι έχοντες προσωπικά με διαφόρους οικογενείας ας δι ομοίων λιβέλων καθύβρισαν και η λεγόμενη κοινωνική Αριστοκρατία εξηγέρθη. Εγένοντο ανακρίσεις αλλά οι υβρισταί, με τα μέσα που διέθεταν, κατόρθωσαν να διαφύγουν την δίωξιν…}