Πανέμορφο ορεινό χωριό της ενδοχώρας, χτισμένο μέσα σε λαγκαδιά σε υψόμετρο 500 μ. περίπου.
«Χωρίον του πρώην Δήμου Καρυάς, εις αρκετά καλήν τοποθεσίαν, κείμενον και κατάλληλον δια θερινήν διαμονήν. Υδρεύεται από την πλησίον του χωρίου κειμένην πηγήν της οποίας το ύδωρ είναι διαυγές και κρυσταλλώδες. Κάτοικοι 356. Κύρια προϊόντα οίνος και έλαιον. Κυριαρχούν τα επίθετα Κονιδάρης και Βρεττός.» (1)
Και βέβαια η Βαυκερή έγινε παγκοσμίως γνωστή για την αντιστασιακή δράση των κατοίκων της ενάντια στη Γερμανο-Ιταλική κατοχή στο νησί μας όταν την 1η Αυγούστου 1943, ομάδα καραμπινιέρων Ιταλών με επικεφαλής τον Υπολοχαγό Μπρούνο την «επισκέφθηκαν» με σκοπό να κάνουν συλλήψεις οπότε οι Βαυκερίτες τους αφόπλισαν και τους συνέλαβαν. Την ίδια ημέρα πατριώτες της Εγκλουβής απέκλεισαν το σταθμό καραμπινερίας και συνέλαβαν το συνεργάτη των Ιταλών Αχιλλέα Κονταράτο. Τα γεγονότα αυτά υποχρέωσαν τους Ιταλούς κατακτητές να διαπραγματευτούν και να δεχτούν τους όρους που τους επέβαλαν τα ξεσηκωμένα ορεινά χωριά μας, προκειμένου να ελευθερώσουν τους αιχμαλώτους καραμπινιέρους. Την επόμενη ημέρα το BBC και άλλοι Συμμαχικοί ραδιοσταθμοί διακήρυτταν ότι : «ολόκληρη Ιταλική Αυτοκρατορία συνθηκολόγησε με ένα μικρό χωριό της Λευκάδας».
Σε μια κατάφυτη κοιλάδα, λίγο έξω απ΄ το χωριό βρίσκεται το Μοναστήρι του Ασώματου Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που υπήρξε κατά το παρελθόν ένα από τα πιο πλούσια μοναστήρια του νησιού :«… άλλοτε πλουσιωτάτη, εσοδεύουσα περί τας 300 βαρέλας οίνου (οκάδας περίπου 150.000), αρκετήν ποσότητα ελαίου και δημητριακούς καρπούς κατ’ έτος.» (2)
Σημείο ανταμώματος των κατοίκων και επισκεπτών του χωριού η πλατεία (πάνω από τον επαρχιακό δρόμο Καρυάς -Νυδριού) με τον αγέρωχο αιωνόβιο πλάτανο αλλά και τον μικρότερο σε ηλικία και … μπόι, την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη και το μοναδικό πλέον καφενείο- ταβέρνα του χωριού.
Κάτω από την πλατεία, στην άκρη του επαρχιακού δρόμου βρίσκεται και το μοναδικό ίσως τρόκολο δημοσίας χρήσεως του νησιού στο οποίο δεκαετίες τώρα φέρνουν για στύψιμο τα στέμφυλά τους αμπελοκαλλιεργητές της Βαυκερής αλλά και των γύρω χωριών.
Στην είσοδο του χωριού (ερχόμενος από την Καρυά) θα συναντήσεις τη Βρύση. Έναν απαράμιλλο δροσερό παράδεισο του καλοκαιριού. Το πλούσιο σε πηγαία νερά τοπίο συνθέτουν οι πηγές, τα πηγάδια, η υδρομάστευση, ο νερόμυλος, το πλυσταριό…και λίγο πιο κει ο αιωνόβιος πλάτανος. Με τα πλούσια τρεχούμενα νερά της περιοχής τα παλαιότερα χρόνια δούλευαν τρεις-τέσσερις νερόμυλοι που υπήρχαν λίγο πιο κάτω. Δεν υπάρχει περαστικός που δεν θα σταθεί εδώ προκειμένου να «πιάσει» την ψυχή του. Και δεν αποκλείεται να τον συντροφεύσουν νοερά και οι οπτασίες των γυναικών που, πριν γίνει το υδραγωγείο προς υδροδότηση του χωριού, πηγαινοέρχονταν ακούραστες κουβαλώντας με τις πνιάτες και τα ρομπόλια στο κεφάλι το νερό στα σπίτια τους.
Κάτω από την πλατεία και αφού αφήσεις πίσω σου και το τελευταίο σπίτι του κάτω χωριού (ιδιοκτησίας Αλέξανδρου Κονιδάρη) θα συναντήσεις το πέτρινο γεφύρι της Χαλεπέδας, πνιγμένο από κισσούς σήμερα.
Παίρνοντας τον δρόμο προς το Νυδρί θα συναντήσεις τον υπεραιωνόβιο πλάτανο με την μεγάλη κουφάλα, σημάδι ότι βρίσκεσαι στις Σφαελές ή Σφαγελές. Στην περιοχή τα παλαιότερα χρόνια, εξαιτίας της ύπαρξης (και εδώ) πολλών νερών είχαν αναπτυχθεί οι λεγόμενοι κήποι της Βαυκερής. (μικρές καλλιεργήσιμες ιδιοκτησίες).
Η περιοχή, σύμφωνα με την παράδοση οφείλει το όνομα της σε σφαγή πειρατών κατά την εποχή που ανθούσε η πειρατεία στο Ιόνιο πέλαγος. Πειρατές που φθάνοντας με το πειρατικό τους καράβι στο Νυδρί ανέβηκαν μέχρι τη Βαυκερή και λεηλάτησαν το χωριό. Κατά την επιστροφή τους και αφού τους … βρήκε η νύχτα ξάπλωσαν για να ξεκουραστούν αλλά τους βρήκαν και οι Βαυκερίτες και τους έσφαξαν.
Μεταξύ Βαυκερής και Πλατυστόμων υπάρχει η χαράδρα που δέχεται τα νερά από το Δημοσάρι και το Σαρακηνό που καταλήγουν στη θάλασσα του Νυδριού …
Την ίδια πορεία, αυτή του νερού θα λέγαμε ότι ακολούθησαν και οι κάτοικοι του χωριού καθώς σήμερα ελάχιστοι από αυτούς ζουν μόνιμα στο χωριό (!).
Οι περισσότεροι μετοίκησαν σε οικισμούς που αναπτύχθηκαν σε χαμηλότερα σημεία ή σε παραλιακούς οικισμούς και κυρίως στη Ράχη και το Νυδρί.
Ο οικιστικός χαρακτήρας του χωριού παραμένει σχεδόν αναλλοίωτος αφού τα περισσότερα σπίτια είναι πέτρινα – παραδοσιακά.
Το κεντρικό αλλά και τα στενά καλντερίμια του οικισμού που αναπτύσσεται κάτω από την πλατεία, πλακοστρωμένα… οι αυλές με τις πεζούλες ασπρισμένες και τα καυσόξυλα για τις ανάγκες του δύσκολου χειμώνα ποστιασμένα και σκεπασμένα σε κάποια άκρη τους…
Κάθε σπίτι και κάθε σημείο του χωριού αγκαλιά με το παρθένο πράσινο χρώμα της μοναδικής ορεινής Λευκάδας…
Σημείωση. Τα με στοιχεία (1) και (2) είναι αποσπάσματα από το κείμενο του Παναγιώτη Θ. Κουνιάκη, Η νήσος Λευκάς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς (1928) Μέρος Ι Η Λευκάς μετά την Ένωσιν 1834-1913.
Σεβαστή Κωνσταντινίδη Ρεκατσίνα
πρώην Δήμαρχος Καρυάς
Δημ. Σύμβουλος Λευκάδας
με την παράταξη «δίαυλος»
