Η φυσική διαμόρφωση του χώρου των λιμνοθαλασσών διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο τόσο στον ανεφοδιασμό τροφίμων των εγκλείστων Μεσολογγιτών όσο και στο πεδίο των μαχών, όπως η λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας.

Δημιούργημα γεωλογικών και τεκτονικών ανακατατάξεων η λίμνη Τριχωνίδα αποτελεί και σήμερα επίγειο παράδεισο, παρά το γεγονός ότι δεν είναι πλέον όπως την περιγράφουν οι γηραιότεροι.

Τα πυκνά παραλίμνια δάση με τις ιτιές και τα πλατάνια, τις λεύκες και τις λυγαριές που μέσα τους έβρισκαν καταφύγιο σπάνια ζώα και πουλιά, οι άνθρωποι τα αντικατέστησαν με περιβόλια και ελιές. Με καλλιέργειες και σπίτια.

Τώρα τα πουλιά βρίσκουν καταφύγιο στους καλαμιώνες και στα αγριοκάλαμα. Στα σχίνα και στις κουμαριές. Κι ακόμα είναι παράδεισος. Και περιοχή NATURA. Ωστόσο ούτε αυτός ο χαρακτηρισμός είναι ικανός να προστατεύσει το μοναδικό οικοσύστημα της Τριχωνίδας.

Ο Γιάννης Σελιμάς, περιβαλλοντολόγος και συντονιστής του Φορέα Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Ακαρνανικών Ορέων, είναι καταγγελτικός για τις ανθρώπινες παρεμβάσεις που υποβαθμίζουν το περιβάλλον και καταπατούν τον νομό.

Τον συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί του για όλη την περιοχή προστασίας του Φορέα. Για τη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, τα Ακαρνανικά Ορη και τον Αχελώο.

• Πρόσφατα καταγγείλατε επιχωμάτωση έκτασης εντός περιοχής NATURA στη λίμνη Τριχωνίδα. Καταγγείλατε, ακόμη, κοπή δέντρων, καταστροφή ενδιαιτημάτων και δημιουργία χώρου ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου. Θέλετε να μας πείτε τι ακριβώς έχει συμβεί;

Σε περιπολία που κάναμε εντοπίσαμε επιχωμάτωση σε παραλίμνια ζώνη της Τριχωνίδας εντός του δικτύου Natura 2000, και μάλιστα σε σημαντικό οικότοπο. Εκτιμήσαμε ότι προέρχονταν από αντιπλημμυρικό έργο σε κοντινό χείμαρρο, όπου παρατηρήθηκε κοπή δένδρων και καλαμιώνων που αποτελούν τον χώρο ενδιαίτησης για παρυδάτια πουλιά αλλά και για είδη άγριας ζωής, όπως οι βίδρες. Ετσι στείλαμε έγγραφο προς τον οικείο Δήμο Αγρινίου και την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, το οποίο δεν έχει απαντηθεί, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει δύο μήνες.

Εκτός από αυτό, για κάθε έργο που γίνεται μέσα σε περιοχή ευθύνης του Φορέα πρέπει να υπάρχει γνωμοδότηση από τον Φορέα. Ωστόσο, αίτημα για γνωμοδότηση για το συγκεκριμένο έργο δεν λάβαμε ποτέ. Ιδιαίτερα όταν η λίμνη Τριχωνίδα από άποψη βιοποικιλότητας αποτελεί ένα ευαίσθητο οικοσύστημα. Ο Φορέας μας έχει στείλει στον Δήμο Αγρινίου τουλάχιστον επτά έγγραφα την τελευταία διετία σχετικά με μπάζα και απορρίμματα στην παραλίμνια ζώνη της Τριχωνίδας, χωρίς να έχει λάβει ποτέ καμία απάντηση.

• Το συγκεκριμένο έργο είναι έργο της Περιφέρειας ή του Δήμου Αγρινίου; Ποιος θα έπρεπε να υποβάλει αίτημα για γνωμοδότηση στον Φορέα;

Γνωρίζουμε ότι ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός είναι αρμοδιότητα των Περιφερειών, ενώ η αποκομιδή των απορριμμάτων αρμοδιότητα των δήμων. Σχετικά με το συγκεκριμένο έργο, όμως, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ποιος το έκανε. Γι’ αυτό και από την πρώτη στιγμή, αλλά και για λόγους δεοντολογίας, στείλαμε έγγραφο τόσο στην περιφερειακή όσο και στη δημοτική αρχή. Αίτημα γνωμοδότησης έπρεπε να υποβάλει αυτός που είχε κάνει τη σχετική μελέτη για το έργο και που τελικά το υλοποίησε.

• Να επανέλθουμε στη δεύτερη καταγγελία που αφορά τα απορρίμματα στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου;

Στην περίπτωση του Δήμου Ι.Π. Μεσολογγίου το τμήμα εποπτείας & φύλαξης εντόπισε στην περιοχή Χόχλια, στο δυτικό τμήμα της κεντρικής λιμνοθάλασσας, χώρο ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων, και μάλιστα σε οικότοπο με βλάστηση από το φυτικό είδος Ruppia maritima, που δυστυχώς ο βαθμός διατήρησής του θεωρείται ήδη μη ικανοποιητικός.

Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε να κάνουμε περισσότερα για την προστασία του και όχι να επιδεινώνουμε την κατάσταση. Δυστυχώς και σε αυτή την περίπτωση, ενώ κάναμε ανάλογα έγγραφα προς τον Δήμο Ι.Π. Μεσολογγίου, δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση.

Παρ’ όλα αυτά έχουμε ενταγμένο έργο στο πλαίσιο του ΥΜΕΠΕΡΑΑ σχετικό με τον καθαρισμό του Εθνικού Πάρκου καθώς οι χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων υποβαθμίζουν τους οικοτόπους και τα ενδιαιτήματα ειδών άγριας ζωής με αποτέλεσμα την απώλεια βιοποικιλότητας.

Μην ξεχνάτε, άλλωστε, στον καιρό της πανδημίας του κορονοϊού, πως η επέμβαση του ανθρώπου στην άγρια ζωή ευθύνεται βάσιμα πως μετέφερε μια ζωονόσο στις ανθρώπινες κοινωνίες. Η υγειονομική κρίση είναι το απότοκο της περιβαλλοντικής κρίσης και σε αυτό η διατήρηση της βιοποικιλότητας διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο.

• Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Φορέας Διαχείρισης και δεν μπορεί να προλάβει τέτοιες καταστάσεις;

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Φορέας σχετικά με την πρόληψη τέτοιων καταστροφών σχετίζεται με την έλλειψη αρμοδιοτήτων όσον αφορά την επιβολή προστίμων αλλά και με το γεγονός ότι το προσωπικό φύλαξης δεν διαθέτει ιδιότητα προανακριτικού υπάλληλου. Επίσης το ολιγάριθμο δυναμικό του -7 στελέχη, εκ των οποίων 2 φύλακες- δεν επαρκεί για να καλύψει μια τεράστια έκταση προστατευόμενης περιοχής που αγγίζει τα ένα εκατομμύριο στρέμματα. Μιλάμε για τις λίμνες Οζερός, Τριχωνίδα, Λυσιμαχία, για τα Ακαρνανικά Ορη, το Παναιτωλικό, τον Αράκυνθο και το Εθνικό Πάρκο Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού.

Ελπίζουμε, τώρα με τις αλλαγές που θα γίνουν, να μπορέσουν οι Φορείς να λειτουργήσουν πιο αποτελεσματικά ώστε να μην καταδικάζεται η Ελλάδα στα ευρωπαϊκά δικαστήρια για τη μη τήρηση των ευρωπαϊκών οδηγιών σε σχέση με τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας και τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης. Χρειαζόμαστε περισσότερο προσωπικό, πιο ισχυρές αρμοδιότητες και τον σεβασμό της υπόλοιπης δημόσιας διοίκησης και των Αρχών. Ετσι θα μπορούμε να δομήσουμε περιοχές με αειφόρο ανάπτυξη και βιώσιμες λειτουργίες των ανθρώπινων κοινωνιών.

Δυστυχώς όμως η ανταπόκριση της δημόσιας διοίκησης και των Αρχών είναι πολύ μικρή αν και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ορισμένα βήματα προόδου. Η υπόθεση της προστασίας του περιβάλλοντος είναι δουλειά συλλογική και συνεργατική, ανάμεσα σε ΜΚΟ, δημόσια διοίκηση, ΟΤΑ και αγορά. Οταν λείπει κάποιος κρίκος στην αλυσίδα, τότε το σύστημα χτυπά σε τοίχο και εμφανίζει χαμηλή αποτελεσματικότητα στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα.

• Στα Ακαρνανικά Ορη ποιος «κρίκος» έσπασε; Εκεί έχουμε δει απίστευτες εικόνες καταστροφής από την τοποθέτηση ανεμογεννητριών.

Το Αιολικό Πάρκο στα Ακαρνανικά έλαβε περιβαλλοντικούς όρους την εποχή που ο Φορέας Διαχείρισης δεν είχε στη χωρική του αρμοδιότητα το όρος Τσερεκάς ή Ακαρνανικά. Εκ των υστέρων και καθώς περιήλθε η περιοχή Natura Τσερεκάς (Ζώνη Ειδικής Προστασίας) στη δικαιοδοσία μας, μπορέσαμε να ασχοληθούμε εκτενώς με το ζήτημα.

Αν και το Αιολικό έχει χωροθετηθεί εκτός της περιοχής ΖΕΠ της εν λόγω Natura, ωστόσο το κύριο προστατευόμενο αντικείμενό της που είναι το Ορνιο, το οποίο και κρίνεται στον ελληνικό κόκκινο κατάλογο της ελληνικής πανίδας ως τρωτό/κρισίμως κινδυνεύον, δεν προστατεύεται. Για τον λόγο αυτό, στείλαμε αρμοδίως επιστολή προς τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, την Αποκεντρωμένη Διοίκηση -που εξέδωσε τους περιβαλλοντικούς όρους- καθώς και τη Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος & Βιοποικιλότητας του ΥΠΕΝ, με τις εξής προτάσεις:

α) Να τοποθετηθεί σύστημα ραντάρ ελέγχου και παύσης λειτουργίας των ανεμογεννητριών όταν προσεγγίζουν άτομα του είδους. β) Να γίνει συστηματική παρακολούθηση από έγκριτο ορνιθολόγο της ορνιθοπανίδας στην περιοχή ΑΣΠΗΕ και σε απόσταση 500 μέτρων από αυτόν και σύνταξη τακτικών αναφορών που θα αποστέλλονται στον Φορέα Διαχείρισης. γ) Να υιοθετηθεί οποιοδήποτε άλλο δόκιμο μέτρο προστασίας του είδους από ενδεχόμενες «προσκρούσεις» στην υποδομή του ΑΣΠΗΕ.

Η δεύτερη πρόταση που θέσαμε σχετικά με τη συστηματική παρακολούθηση εντάχθηκε σε τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων του Αιολικού Πάρκου και παρακολουθούμε το θέμα στενά, ενώ πρόσφατα μας κοινοποιήθηκε η Μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης από την εταιρεία που διαχειρίζεται το Αιολικό Πάρκο. Οι γύπες κατατάσσονται στα πλέον ευάλωτα είδη ως προς την εγκατάσταση και λειτουργία Αιολικών Πάρκων ενώ στην εν λόγω περιοχή Natura υπάρχει μία από τις δύο αποικίες που έχουν απομείνει σε ολόκληρη τη Δυτική Ελλάδα.

• Να υποθέσω ότι στο πλαίσιο της προστασίας τους εντάξατε τους γύπες στις εορταστικές εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την απελευθέρωση;

Με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 και λόγω του καθοριστικού ρόλου που διαδραμάτισε η Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου στην επιτυχία της επανάστασης τόσο με την Εξοδο του Μεσολογγίου όσο και με το φιλελληνικό κίνημα που δημιούργησε εκείνη η μεγάλη θυσία, ο Φορέας Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Ακαρνανικων Ορέων αποφάσισε να δώσει στους γύπες που απελευθερώνει τα ονόματα ηρώων της εποχής.

Ετσι στην απελευθέρωση γυπών που έκανε πρόσφατα με τη συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών φορέων τούς απέδωσε τα ονόματα Μάρκος προς τιμήν του Μάρκου Μπότσαρη, Βύρων προς τιμήν του λόρδου Βύρωνας και Αθανάσιος προς τιμήν του Αθανάσιου Ραζή-Κότσικα. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως η φυσική διαμόρφωση του χώρου των λιμνοθαλασσών διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο τόσο στον ανεφοδιασμό τροφίμων των εγκλείστων Μεσολογγιτών όσο και στο πεδίο των μαχών, όπως η λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας.

Τώρα πια, σε ειρηνική περίοδο, η νέα έξοδος του Μεσολογγίου αφορά την ανάπτυξη του οικοτουρισμού, την ιχθυολογική και υδρολογική αναβάθμιση της λιμνοθάλασσας (με μελέτες που έχει ολοκληρώσει ο Φορέας Διαχείρισης και είναι προς ένταξη στο επιχειρησιακό πρόγραμμα αλιεία & θάλασσα) καθώς και στην προστασία του περιβάλλοντος από λαθροθηρία, αυθαίρετα, χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων, διασπορά λυμάτων ελαιοτριβείων, αμμοληψίες κτλ.

• Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Εβδομάδας, που οργανώθηκε για πρώτη φορά στην Αιτωλοακαρνανία από την ομάδα ενεργών πολιτών ΕΠΠΙ-ΔΡΟΥΜΕ, συμμετείχατε σε μια τηλεδιάσκεψη για την ανάπτυξη ενός εναλλακτικού-οικολογικού τουριστικού μοντέλου στην περιοχή. Είναι κάτι που το έχουμε δει και σε άλλες περιοχές να συμβαίνει επιτυχημένα με την ενεργό συμμετοχή των Φορέων Διαχείρισης. Ποια είναι τα σχέδιά σας;

Ο Φορέας Διαχείρισης, με βάση το νομικό πλαίσιο λειτουργίας του και τις αρμοδιότητες που έχει, αναπτύσσει μια σειρά δραστηριοτήτων σχετικά με τον ποταμό Αχελώο που έχει να κάνει κυρίως με δράσεις παρακολούθησης & διατήρησης για είδη άγριας ζωής, όπως π.χ. τις θαλάσσιες χελώνες caretta caretta στο εκβολικό σύστημα του ποταμού και κυρίως στη λουρονησίδα του Λούρου, τη δακτυλίωση πελαργών στην παραχελωίτιδα ή τον καθαρισμό και την τοποθέτηση φωλιών για κιρκινέζια.

Η εφαρμογή του σχεδίου διαχείρισης υδάτων της λεκάνης απορροής του ποταμού Αχελώου είναι ευθύνη κυρίως της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένη Διοίκησης. Εδώ θα ήθελα να σας επισημάνω πως δυστυχώς έως σήμερα ο Φορέας μας δεν κλήθηκε ποτέ να συμμετάσχει στην Επιτροπή των Αιτωλοακαρνάνων ενάντια στην εκτροπή του Αχελώου, που θα έχει επιπτώσεις στο ποτάμιο σύστημα είτε λόγω μείωσης της στερεοπαροχής είτε λόγω μείωσης της παροχετευτικότητάς του.

Επίσης η λειτουργία των φραγμάτων της ΔΕΗ με τη διακύμανση της στάθμης του ποταμού δημιουργεί σειρά επιπτώσεων τόσο στην ιχθυοπανίδα όσο και στην ορνιθοπανίδα της ποτάμιας ζώνης και γι’ αυτό είναι αναγκαία η ολιστική αντιμετώπιση του Αχελώου, ως ενός ποτάμιου οικοσυστήματος κι όχι απλώς ως ενός αγωγού μεταφοράς νερού από τα φράγματα ώς τη θάλασσα. Μάλιστα πριν από μερικά χρόνια είχε κατατεθεί στην περιφερειακή ενότητα Αιτωλοακαρνανίας ένα σχέδιο για την εκπόνηση έργων κατά μήκος του ποταμού που θα προσέδιδε στην περιοχή ένα πρότυπό βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά όπως πολλά άλλα παραπέμφθηκε στις καλένδες.

Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών μπορεί να επιτύχει στη μετάβαση τέτοιων περιοχών, όπως της παραχελωίτιδας ζώνης, από περιοχές μεγέθυνσης με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον σε περιοχές αειφορίας και βιώσιμης ανάπτυξης. Ετσι άλλωστε γίνεται πράξη και η πολυπόθητη συμμετοχική δημοκρατία, όπου ο πολίτης έχει δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις.

Ανοίγετε το μεγάλο θέμα του φράγματος της Μεσοχώρας, που επιφυλάσσομαι να το συζητήσουμε σε μια επόμενη συνέντευξη. Σας ευχαριστώ πολύ.

Βασιλική Γραμματικογιάννη

Πηγή: efsyn.gr