Θρησκευτικές Εκδηλώσεις Κ. Θύμης: «Η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος το Μεγάλο Σάββατο στην Κέρκυρα». 
Κωνσταντίνος Π. Θύμης
Θεολόγος – Ιστορικός
Οι Κερκυραίοι σε ξεχωριστό μέρος της καρδιάς τους έχουν τον Άγιο Σπυρίδωνα, τον Θαυματουργό, τον Πολιούχο, τον Προστάτη τους. Ο Άγιος ζει και συμβαδίζει με την ιστορία της Κέρκυρας ή καλύτερα την προσδιορίζει για πέντε και πλέον αιώνες. Διαχρονικά πολλοί είναι οι τρόποι των Κερκυραίων με τους οποίους έδειξαν και δείχνουν την τιμή τους στο Ιερό Πρόσωπό του. Οι πιο εκφραστικοί εξ αυτών, οι τέσσερις μεγαλοπρεπείς ετήσιες λιτανείες. Μεταξύ των οποίων, αν η πιο λαμπρή είναι της 11ης Αυγούστου, η πιο κατανυκτική είναι εκείνη του Μεγάλου Σαββάτου.
Μ. Σάββατο 1912. Γεωργίου Σαμαρτζή
Η λιτανεία του Μεγάλου Σαββάτου είναι η αρχαιότερη όλων, καθιερώθηκε σε ανάμνηση της σωτηρίας των κατοίκων της Κέρκυρας από λιμό (πείνα-σιτοδεία), δια θαυματουργικής επεμβάσεως του Αγίου Σπυρίδωνος. Το γεγονός στο συναξάρι καταγράφεται ως εξής: Ενώ πλησίαζαν οι ημέρες του Πάσχα μεγάλη πείνα είχε πέσει στο νησί των Φαιάκων. Τη χρονιά εκείνη οι σοδειές δεν είχαν πάει καλά και οι κακοκαιρίες δεν επέτρεπαν να πλησιάσουν καράβια με σιτηρά στο νησί. Ο κόσμος άρχισε να λιμοκτονεί και η χαρά για την επερχόμενη μεγάλη γιορτή του χριστιανισμού, το Πάσχα, είχε μετατραπεί σε λύπη. Η πείνα και η δυστυχία άρχισαν να απλώνονται προς όλους. Οι Κερκυραίοι μη έχοντας άλλη ελπίδα κατέφυγαν στον Άγιό τους και επικαλέστηκαν την αρωγή του. Πράγματι, ο Άγιος ανταποκρίθηκε στις παρακλήσεις των ανθρώπων. Φανερώθηκε στον ύπνο τινών πλοιάρχων εμπορικών πλοίων που κινούνταν ανοικτά της Κέρκυρας. Τους ζήτησε να οδηγήσουν και να αράξουν τα πλοία τους στο νησί δίνοντας τα σιτηρά που μετέφεραν, προς άλλη κατεύθυνση, στους Κερκυραίους. Μερικοί απ’ αυτούς έκθαμβοι αποδέχθηκαν το κάλεσμα του Αγίου και οδήγησαν τα πλοία τους στο λιμάνι της Κέρκυρας. Πούλησαν τα αγαθά τους στο νησί‧ και έτσι οι Κεκρυραίοι σώθηκαν από την πείνα και γιόρτασαν με ιδιαίτερη χαρά και ευχαρίστηση το Πάσχα.
Δεν γνωρίζουμε ποιο χρόνο έγινε το θαύμα, ούτε το έτος που καθιερώθηκε η λιτανεία. Πιθανόν η λιτανεία να πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά πριν το έτος 1553, έτος κατά το οποίο αποφάσισε η Βενετική Κυβέρνηση «μετά την δεινήν σιτοδείαν του Μεγάλου Σαββάτου, να συστήση δημοσίας Σιταποθήκας» (βλ. Λ. Σ. Βροκίνη, Έργα, τ. Β΄. Κέρκυρα 1973, σ. 291). Την 27 Απριλίου του 1753 ο Γενικός Προβλεπτής της Ανατολής Αντώνιος Λορεδάνος επικύρωσε με διαταγή του την καθιέρωση της λιτανείας. Την επικύρωση αυτή επιδοκίμασε με θέσπισμά της και η Βενετική Γερουσία την 1η Ιουνίου του 1753.
Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι κατά τη λιτανεία του Μεγάλου Σαββάτου μαζί με το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνος λιτανεύεται και ο Επιτάφιος του ναού. Και τούτο, γιατί η Βενετική Γερουσία το 1574 απαγόρευσε τις λιτανείες των Ορθοδόξων κατά τις ημέρες που τελούσαν αντίστοιχες οι Λατίνοι. Με αφορμή την απόφαση αυτή, οι Κερκυραίοι για να μην καταργήσουν τελείως το έθιμο της περιφοράς του Επιταφίου τους τη Μ. Παρασκευή, το μετέφεραν το πρωί του Μ. Σαββάτου στη λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος. Είναι γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της Λατινικής Κυριαρχίας (Ανδηγαυϊκή 1267-1386, Βενετική 1386-1797) της Κέρκυρας, η Ορθόδοξη Εκκλησία πέρασε πολλές καταπιέσεις.
Η επιλογή αυτή ήταν μία επιδέξια κίνηση των Κερκυραίων στην επιβολή των απαγορευτικών μέτρων των Δυτικών, που είχαν απώτερο στόχο τον εκλατινισμό των Oρθοδόξων κατοίκων του νησιού. Γιατί γνώριζαν πολύ καλά από τότε οι Δυτικοί ότι η αλλαγή δόγματος θα επέφερε εύκολα αλλοίωση στην ταυτότητα των Κερκυραίων και ως εκ τούτου ευκολότερα θα έλεγχαν τον λαό και θα κατείχαν τη κτήση τους.
Το έθιμο αυτό διατηρήθηκε όλη την περίοδο της Βενετοκρατίας. Στη συνέχεια όταν η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κέρκυρας το 1799 επανέκτησε τα δικαιώματά της, παρέμεινε μόνο η περιφορά του Επιταφίου του ιερού ναού του Αγίου Σπυρίδωνος κατά το Μ. Σάββατο το πρωί με τη λιτανεία του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου (βλ. Σ. Κ. Παπαγεώργιου, Ιστορία της Εκκλησίας της Κέρκυρας, Κέρκυρα 1920, σ. 59. Α. Χ. Τσίτσα Πρωτ. Ο Ιερός Σπυρίδων, Κέρκυρα 1967, σ. 54).
Σήμερα τη λιτανεία πλαισιώνουν πλήθος μαθητικών και προσκοπικών τμημάτων, οι φιλαρμονικές της πόλης, η δημοτική χορωδία Κερκύρας, ο ιερός Κλήρος προεξάρχοντος του Σεβασμ. Μητροπολίτου, οι Αρχές του νησιού και πλήθος πιστών. Της λιτανευτικής πομπής προηγείται ο Άγιος και ακολουθεί ο Επιτάφιος, πάνω του οποίου φέρεται Ουρανία ή στην τοπική γλώσσα μπαρλακί (παραφθορά εκ του ιταλικού baldacchino) χρώματος μωβ. Η πομπή κινείται ρυθμικά στους πένθιμους ήχους των τριών Φιλαρμονικών της πόλης. Η Παλαιά Φιλαρμονική «Άγιος Σπυρίδων» (έτος ιδρύσεως 1840) παίζει έξω από το ναό του Αγίου με την έναρξη της λιτανείας τον AMLET, πένθιμο εμβατήριο του Ιταλού συνθέτη FACCIO, ακολουθεί η Φιλαρμονική Μάντζαρος (έτος ιδρύσεως 1890) με το πένθιμο εμβατήριο Galde Lacrime (καυτά δάκρυα) του ιταλού συνθέτη MICHELLI και η Φιλαρμονική Καποδίστριας (έτος ιδρύσεως 1980) με το πένθιμο εμβατήριο από την Eroica (Ηρωική) του BEETHOVEN. Οι ήχοι των Φιλαρμονικών εναλλάσσονται καθόλη τη διάρκεια της λιτανείας, δίνοντας ένα ιδιαίτερο κατανυκτικό ηχόχρωμα, μαζί με το άκουσμα «Αι γενεαί πάσαι…» από τη Δημοτική Χορωδία Κερκύρας «San Giacomo».
Η λιτανεία του Μεγάλου Σαββάτου αρχίζει στις 9.00 π.μ., περνά περιμετρικά την κάτω Πλατεία της πόλης (Σπιανάδα) και κρατά περίπου μιάμιση ώρα. Το Ιερό Σκήνωμα ακολούθως τοποθετείται όρθιο μπροστά στη νότια θύρα του Τέμπλου του ιερού ναού και παραμένει σε τριήμερο προσκύνημα, έως την Τρίτη της Διακαινησίμου, όπου στις 6.00 το απόγευμα γίνονται τα «μπάσματα». Οι στιγμές είναι μοναδικές. Ο Άγιος «αείζωος» ων, λιτανεύεται και στέκεται ενώπιόν μας, ευλογώντας μας και διακηρύσσοντας το μήνυμα της κοινής Αναστάσεως.
Παρασκευή της Διακαινησίμου στο Καβαλλούρι. Έργο Αγγ. Γιαλλινά.
Σήμερα που ο κόσμος μας δοκιμάζεται, μάλιστα για πολλοστή φορά, ως συνέπεια των επιλογών του, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, καλού και κακού, δαιμονικού και αγίου, θα ήθελα ως κατακλείδα του παρόντος άρθρου να παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα του σπουδαίου λογίου Κερκυραίου κληρικού του 18ου αι. Νικηφόρου Θεοτόκη (1731-1800), από τον λόγο του «εις τον Άγιο Σπυρίδωνα», γιατί αφενός αποτελεί μία διαχρονική πιστοποίηση της θαυματουργικής παρουσίας του Αγίου και αφετέρου γιατί τυγχάνει μία συνεχής μαρτυρία της υπέρβασης του θανάτου, μία δοκιμασμένη διέξοδο στην εγκλωβισμένη θνητότητά μας και κατά συνέπεια στα υπάρχοντα υπαρξιακά αδιέξοδά μας. «Πέντε φορές το χρόνο λιτανεύομεν (το ιερόν Σκήνος) όρθιον, το τριγυρίζομεν μέσα εις την εκκλησία του, το περιφέρομεν εις την πόλιν, και το κινούμεν με κάθε κίνησιν. Κάθε ημέρα σχεδόν ανοίγει η λάρναξ μέσα εις την οποίαν ευρίσκεται, δια να προσκυνούσιν οι ευλαβείς προσκυνηταί. Ο αέρας το κτυπά, μα δεν το τρίβει, το ευλαβείται. Η ηλιακή ακτίνα προβάλλει επάνω του, μα το σέβεται, δεν το διαλύει… Η ευωδία όπου αναβλύζει επάνω είναι ουράνιος, η χάρις όπου μεταδίδει είναι μεγάλη, τα θαύματα όπου καθ’ εκάστην ημέραν τερατουργεί είναι αναρίθμητα. Ω! θαύμα μέγα και παράδοξον. Ω! βεβαίωσις της αληθείας πραγματική. Ω! απόδειξις των ευσεβών δογμάτων, ψηλαφωμένη και ορατή» (απόσπασμα από τον Λόγο του εις τον Άγιον Σπυρίδωνα τον Θαυματουργόν – Νικηφόρου Θεοτόκη).
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ!